Έρευνα| Σημάδι κατωτερότητας το χαμόγελο

 

Χαμογελάστε παρακαλώ! Λέγεται ότι οι άνθρωποι που χαμογελούν συχνά ζουν με ανοικτή καρδιά. Κάποιοι διδάσκουν το χαμόγελο σαν να είναι μια δεξιότητα που μπορεί να αποκτηθεί. Άλλοι μιλούν για το εσωτερικό χαμόγελο που φέρνει την ευτυχία. Όμως το χαμόγελο φαίνεται πως έχει και μια άλλη πλευρά, λιγότερη φωτεινή. Ερευνητές του Τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το χαμόγελο συχνά λειτουργεί ως ένα είδος μίμησης που δείχνει υπακοή προς τον ανώτερο.

«Ο Βασιλιάς Ποτέ Δεν Χαμογελάει». Αυτός είναι ο τίτλος ενός βιβλίου που περιγράφει τη ζωή του Ταιλανδού βασιλιά Bhumibol Adulyadej. Και πράγματι, τα άτομα που αισθάνονται ότι διαθέτουν κάποια ιδιαίτερη ισχύ ή έχουν υψηλότερο κοινωνικό στάτους χαμογελούν λιγότερο συχνά απ’ ότι τα άτομα που δεν διαθέτουν ισχύ ή έχουν χαμηλότερο κοινωνικό στάτους. Αυτό είναι το συμπέρασμα μιας μελέτης που παρουσιάστηκε πρόσφατα στο ετήσιο συνέδριο της Εταιρείας Νευροεπιστημών των ΗΠΑ.

Ισχύς, στάτους και χαμόγελο

«Η μίμηση της συμπεριφοράς άλλων ατόμων είναι ένας σημαντικός μηχανισμός ανάπτυξης δεσμών μέσα σε ομάδες ανθρώπων. Εχει αποδειχτεί ότι η μίμηση βοηθά στο χτίσιμο σχέσεων και όπως φαίνεται η ισχύ και η θέση επηρεάζει υποσυνείδητα το πώς χρησιμοποιεί κάποιος αυτή τη στρατηγική. Η ισχύς σχετίζεται με την αίσθηση που έχει κάποιος για το πώς μπορεί να ελέγξει τους άλλους και είναι μια εσωτερική διεργασία. Αντίθετα η θέση (status) που έχει κάποιος είναι ένα γνώρισμα που καθορίζεται από εξωτερικά χαρακτηριστικά και έχει να κάνει περισσότερο με την κοινωνική ιεραρχία» αναφέρει ο δρ Εβαν Καρ, μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Για να διαπιστώσουν οι ερευνητές το πώς η μίμηση επηρεάζεται από την ισχύ και το status οι ερευνητές πραγματοποίησαν πειράματα σε 55 άτομα. Οι εθελοντές κλήθηκαν πριν ξεκινήσουν τα πειράματα να γράψουν ένα κείμενο στο οποίο θα έπρεπε να κατατάξουν το επίπεδο της ισχύος και του status που πίστευαν ότι διέθεταν. Στη συνέχεια οι εθελοντές κλήθηκαν να δουν βίντεο στα οποία εμφανίζονταν άτομα υψηλού status (επιχειρηματίες – γιατροί κ.α) και άτομα χαμηλότερου status (σερβιτόροι, εργάτες καθαριότητας κ.α). Οι συμμετέχοντες στα βίντεο ήταν άλλοτε χαρούμενοι και άλλοτε εκνευρισμένοι.

Οι ερευνητές μελετούσαν τις αντιδράσεις και τις εκφράσεις του προσώπου των εθελοντών καθώς παρακολουθούσαν τα βίντεο. Χρησιμοποίησαν μια τεχνική που ονομάζεται ηλεκτρομυογραφία προσώπου προκειμένου να καταγράψουν τη δραστηριότητα δύο μυών του προσώπου: του μείζονος ζυγωματικού μυός (αποκαλούμενου και ως ‘χαμογελαστού’ μυός που ανασηκώνει τα άκρα του στόματος) καθώς και του επισκύνιου μυός των βλεφάρων (ή ‘συνοφρυωμένου’ μυός).

Διαπίστωσαν ότι όσον αφορά το χαμόγελο, η μίμηση σχετιζόταν με το status. «Εάν κάποιος δει τον πρόεδρο της εταιρείας να του χαμογελά αλλά ο ίδιος αισθάνεται ισχυρός, νιώθει λιγότερη ανάγκη να ανταποδώσει το χαμόγελο. Όταν κάποιος δεν αισθάνεται όμως ισχυρός ανταποδίδει χαμόγελα σε όλους, ασχέτως του status τους. Είναι μια απόκριση υπακοής των ανθρώπων που αισθάνονται ανίσχυροι προς τα άτομα με τα οποία αλληλεπιδρούν» εξηγεί ο δρ Καρ.

Χαμόγελο ανδρών και γυναικών

Θα πρέπει ωστόσο να διακρίνουμε μια διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών στον τρόπο που προσεγγίζουν το χαμόγελο. Ο άντρας έλκεται περισσότερο από οτιδήποτε άλλο από μια χαμογελαστή γυναίκα, κάτι που θεωρεί χαρά Θεού. Οι γυναίκες όμως δεν έλκονται από τους χαμογελαστούς άνδρες ίσως γιατί ενδόμυχα αντιλαμβάνονται ότι δεν διαθέτουν ισχύ και στάτους. Ο άνδρας που θέλει να γοητεύσει μια γυναίκα καλύτερα να μη χαμογελάει πολύ. Είναι προτιμότερο να δείχνει σκεπτικός, ή ίσως και λίγο μελαγχολικός. Το πολύ χαμόγελο κάνει τον άνδρα να φαίνεται θηλυπρεπής, ή απελπισμένο για σεξ.

Επίσης μια άλλη μελέτη έχει δείξει ότι οι άνθρωποι που αισθάνονται ισχύ και έχουν κοινωνικό στατους ή χρήμα δεν συμπεριφέρονται με τον καλύτερο τρόπο. Οι πλούσιοι, άνδρες και γυναίκες, είναι πιο αγενείς και υπερόπτες, όταν μιλάνε με τους άλλους και χαμογελάνε λιγότερο. Όταν αυτή η συμπεριφορά προέρχεται από μια γυναίκα κάνει πολύ κακή εντύπωση στον άνδρα αλλά δεν συμβαίνει το ίδιο όταν προέρχεται από τον άνδρα. Η γυναίκα που βλέπει στον άνδρα μια οριακά αγενή συμπεριφορά, την ερμηνεύει ως δύναμη ισχύος και οικονομικής ανεξαρτησίας και έλκεται σεξουαλικά.

Όσο για τα παιδιά, καταλαβαίνουν αμέσως πότε το χαμόγελο είναι αυθεντικό. Ο αγαπημένος ήρωας των παιδιών Ντόναλντ Ντακ είναι συνήθως γκρινιάρης, κατσούφης και φωνακλάς αλλά όταν χαίρεται το  κάνει  με την ψυχή του. Ενώ ο ξάδερφός του, ο τυχεράκιας  Γκαστόνε, που η τύχη συνεχώς του χαμογελάει και είναι και ο ίδιος μέσα στην καλή χαρά, είναι η πιο αντιπαθητική φιγούρα των ηρώων του Ντίσνευ. Για κάποιο λόγο, ο άνθρωπος που έχει ένα κολλημένο χαμόγελο στο πρόσωπό του μοιάζει ψεύτικος.