Διατροφικές διαταραχές - Τα αίτια και ο ρόλος των γονιών

Το θέμα της διατροφής στα παιδιά είναι εξαιρετικά σημαντικό και απασχολεί τους γονείς σχεδόν από τη σύλληψη του εμβρύου. Δυστυχώς, στην εποχή μας πλέον, στο δυτικό πολιτισμό, βλέπουμε να αυξάνεται ο αριθμός των παιδιών κάτω από την ηλικία των 12 ετών που υποφέρουν από κάποια διατροφική διαταραχή.

Σε αυτές τις ηλικίες, συναντάμε κυρίως την ανορεξία και την ψυχαναγκαστική πρόσληψη τροφής και πολύ λιγότερο την βουλιμία. Είναι λυπηρό να βλέπουμε παιδιά να χάνουν την παιδικότητα και την ανεμελιά τους τόσο νωρίς. Το ερώτημα όμως είναι πώς τα παιδιά παθαίνουν εμμονή με το βάρος τους και τις δίαιτες? Η απάντηση είναι, βεβαίως, πως επηρεάζονται άμεσα από το οικογενειακό περιβάλλον καθώς και από τα μηνύματα που έρχονται καθημερινά από την κοινωνία, για την σημαντικότητα του να είναι κανείς αδύνατος.

Αν σε μια οικογένεια, οι γονείς ασχολούνται πολύ με το βάρος τους και την εμφάνιση τους, κάνουν δίαιτες συνέχεια και έχουν εμμονή με το σώμα τους, τότε θα περάσουν και στο παιδί τους το μήνυμα πως πρέπει να είναι πάντα αδύνατο. Πολύ συχνά αυτό συμβαίνει και σε πολύ μικρές ηλικίες, όπου οι μητέρες μπερδεύουν το μωρουδιακό πάχος με το κανονικό πάχος και βάζουν τα μωρά σε διαδικασία δίαιτας, το οποίο είναι βίαιο και επικίνδυνο για την υγεία και την σωματική ανάπτυξη του παιδιού.

Η σχέση μας με το σώμα μας και το φαγητό είναι κάτι που ξεκινά να διαμορφώνεται από τη βρεφική μας ηλικία και οι συνήθειες που υιοθετούμε σαν παιδιά, πολύ δύσκολα αλλάζουν. Αυτό σημαίνει πως οι γονείς πρέπει να αποφεύγουν τις ακραίες συμπεριφορές (π.χ. το παιδί πρέπει να τρώει μόνο υγιεινά), διότι έτσι δημιουργούνται πολλά απωθημένα, που τελικά έχουν αρνητικό αντίκτυπο. Αντίστοιχα, δεν πρέπει να πιέζουν τα παιδιά, εκτός αν υπάρχει κάποιο ιδιαίτερο διατροφικό ή άλλο πρόβλημα ανάπτυξης ή υγείας, να τρώνε παραπάνω από όσο θέλουν. Τα παιδιά τρώνε όταν πεινάνε και σταματούν μόλις χορτάσουν. Το να τους επιβάλουμε να καθίσουν στο τραπέζι μέχρι να τελειώσουν το φαγητό τους, τους δημιουργούμε πίεση και μελλοντικά θα αναπτύξουν ανθυγιεινή συμπεριφορά απέναντι στο φαγητό. Σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί να γίνεται διάκριση μεταξύ των φύλων, όπου το αγόρι να μπορεί να τρώει ότι θέλει ενώ το κορίτσι να έχει πολλούς περιορισμούς, «προκειμένου να είναι πάντα αδύνατο και όμορφο για να είναι ελκυστικό όταν μεγαλώσει».

Με τέτοιες ή ανάλογες συμπεριφορές στο οικογενειακό περιβάλλον, είναι αδύνατον τα παιδιά να αγαπήσουν και να σέβονται το σώμα τους μεγαλώνοντας. Οι γονείς χρειάζεται να δίνουν οι ίδιοι το παράδειγμα σωστής διατροφής και άσκησης στα παιδιά.

Πως λειτουργεί το φαγητό στον ψυχισμό του παιδιού? Τα παιδιά μπορεί να διαχειρίζονται τη διατροφή τους ως αντίδραση στο περιβάλλον τους. Έτσι, τα παιδιά που μεγαλώνουν σε δυσλειτουργικές οικογένειες, έχουν μεγάλη πιθανότητα να αναπτύξουν κάποιου είδους διατροφική διαταραχή. Όταν για παράδειγμα, υπάρχει σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση στο σπίτι, τότε το παιδί θα χρησιμοποιήσει το φαγητό με τέτοιο τρόπο ώστε να νιώθει πως αυτό έχει τον έλεγχο του σώματος του και όχι οι άλλοι, ή μπορεί και να διακόψει εντελώς τη σίτιση, νιώθοντας ότι έτσι μπορεί να «εξαφανιστεί» και να μην χρειάζεται να υποφέρει πια την κακοποίηση. Ένα άλλο παράδειγμα είναι όταν το παιδί μεγαλώνει σε ένα σπίτι όπου δεν επιτρέπεται να εκφράζει τα αρνητικά του συναισθήματα. Σε ένα περιβάλλον όπου η έκφραση των συναισθημάτων πρέπει να γίνεται περιορισμένα, το παιδί μπορεί να βρει καταφύγιο στο φαγητό και να κάνει ψυχαναγκαστική πρόσληψη τροφής κάθε φορά που νιώθει πόνο,  λύπη, θυμό ή φόβο κ.ο.κ.

Τα παιδιά χρειάζεται να αγαπήσουν και να αποδεχτούν τον εαυτό τους και το σώμα τους μεγαλώνοντας, και αυτό γίνεται μέσα από την ανιδιοτελή αγάπη και αποδοχή των γονιών τους. Με ενθάρρυνση και υποστήριξη, οι γονείς βοηθούν τα παιδιά να χτίσουν την αυτοπεποίθηση τους.

Βεβαίως πάντα με μέτρο, καθώς το υπερβολικό, παρεμβατικό και καταπιεστικό «ενδιαφέρον» των γονιών στη ζωή των παιδιών τους μπορεί να οδηγήσει ένα παιδί στην ανορεξία, ώστε να νιώσει πως έχει κάποιο έλεγχο στη ζωή του. Ενώ αντίστοιχα, και η συνεχής απουσία του γονιού μπορεί να οδηγήσει το παιδί σε ψυχαναγκαστική συμπεριφορά και να χρησιμοποιεί το φαγητό ως μέσο ανακούφισης και παρηγοριάς.

Αν το παιδί σας παρουσιάζει σημάδια διατροφικής διαταραχής, χρειάζεται να μιλήσετε μαζί του και να προσπαθήσετε να καταλάβετε τι είναι αυτό που το ενοχλεί και το προβληματίζει, χωρίς να χρησιμοποιείτε χαρακτηρισμούς και κριτική. Σε περίπτωση που δεν ξέρετε τον τρόπο ή το παιδί δεν συνεργάζεται μαζί σας, πρέπει να απευθυνθείτε σε ειδικό ψυχικής υγείας.