Πέντε συνηθισμένες απορίες για τα νεογέννητα

Του Ανδρέα Γ. Κωνσταντόπουλου καθηγητή Παιδιατρικής.

Με δεδομένο ότι δεν υπάρχει μαγικό ραβδί που από τη μια μέρα στην άλλη μάς μεταμορφώνει σε γονείς, καταλαβαίνω ότι από την πρώτη μέρα που θα επιστρέψετε στο σπίτι με το νεογέννητό σας, στο μυαλό σας θα γυρίζουν αναρίθμητες  ερωτήσεις, σημαντικές ή όχι.
Για 5 από αυτές θα βρείτε την απάντηση διαβάζοντας το κείμενο που ακολουθεί.
Σε ποιον μοιάζει το μωρό;

Τα περισσότερα μωρά, όταν γεννιούνται, έχουν μυτερό κεφάλι, πρησμένα μάτια, ένα αφτί να πετάει και μια πλακουτσωτή μύτη. Αυτά αποκτήθηκαν κατά την παραμονή του μωρού σας στα στενάχωρα διαμερίσματα της μήτρας, κατά το πέρασμα μέσα από τα οστά της λεκάνης σας και τη στενωπό του τραχήλου της μήτρας κατά τον τοκετό. Η φύση έχει προβλέψει ώστε τα οστά του κρανίου να μην είναι κολλημένα μεταξύ τους, ώστε να μπορούν να πιέζονται και να αλλάζουν σχήμα καθώς το μωρό γεννιέται, διαφορετικά όλα τα μωρά θα γεννιόντουσαν με χειρουργικές επεμβάσεις. Επιπλέον, ο εγκέφαλος του μωρού αυξάνει σε μέγεθος ραγδαία από τη γέννηση έως τον 18ο-24ο μήνα. Σκεφθείτε ότι αν τα οστά ήταν κολλημένα, δεν θα ήταν δυνατή η ανάπτυξη του εγκεφάλου. Τον 18ο μήνα συγκολλούνται τα οστά, και τότε κλείνει και το «μαλακό» (πρόσθια πηγή) του παιδιού. Σε περίπτωση που η πηγή κλείσει τους πρώτους 3-5 μήνες αυτό είναι ανησυχητικό. Θα πρέπει, λοιπόν, να είστε ευγνώμονες για το μυτερό κεφαλάκι του μωρού σας, που είναι προσωρινό.
Το πρήξιμο των ματιών οφείλεται κι αυτό στις πιέσεις που δέχεται το κεφάλι του μωρού κατά το ταξίδι του στον κόσμο. Παρά ταύτα, το μωρό σας μπορεί να διακρίνει θολά τα πρόσωπα των γονιών του μόλις γεννηθεί, ακόμη και μέσα από τα πρησμένα βλέφαρα. Ύστερα από λίγες ημέρες (2 εβδομάδες) τα μάτια ξεπρήζονται. Μπορεί, επίσης, από την πίεση να σπάσουν μικρά αγγεία στο άσπρο του ματιού. Οι κοκκινίλες αυτές φεύγουν μόνες τους σε 2-3 εβδομάδες.
Το πεταχτό αφτί είναι κι αυτό αποτέλεσμα της πίεσης που έχει υποστεί το μωρό σας μέσα στη μήτρα. Αυτό είναι προσωρινό και δεν χρειάζεται να κολλάτε με λευκοπλάστη το αφτί πάνω στο κεφάλι, διότι ο λευκοπλάστης θα ερεθίσει το δέρμα και θα κάνει δερματίτιδα, χωρίς κανένα άλλο όφελος. Σε λίγους μήνες θα επανέλθει στη θέση του, μόνο του. Σπανιότατα, μερικά αφτιά είναι γενετικά προορισμένα να πετάνε, όπως σε κάποιον από τους γονείς ή τους παππούδες.
Η πλακουτσωτή μύτη είναι αποτέλεσμα μιας δυνατής πίεσης κατά τον τοκετό, και απαιτείται αρκετός χρόνος έως ότου πάρει την τελική της μορφή (μήνες). Έτσι είναι αδύνατον να πούμε με σιγουριά σε ποιον γονιό μοιάζει το μωρό, πριν περάσουν οι πρώτοι μήνες.
Θα αλλάξει το χρώμα των ματιών του μωρού μου;
Το τελικό χρώμα των ματιών του παιδιού σας δεν δύναται να καθοριστεί κατά τη γέννηση. Τα όμορφα μπλε μάτια κατά τη γέννηση μερικές φορές δεν παραμένουν και αργότερα. Ιδιαίτερα στη λευκή φυλή, το χρώμα των ματιών υφίσταται πολλές αλλαγές προτού σταθεροποιηθεί. Ο χρωματισμός της ίριδος μπορεί να συνεχίσει να αλλάζει κατά τη διάρκεια όλης της πρώτης χρονιάς. Έτσι μπορεί κανείς στους 6 μήνες να προβλέψει το τελικό χρώμα της ίριδος, αλλά το βάθος του χρώματος θα οριστικοποιηθεί με τα πρώτα του γενέθλια.
Πότε θα κόψω τα νύχια του μωρού για πρώτη φορά;
Πολλοί γονείς περιμένουν να σαραντίσει το μωρό τους, για να το βγάλουν εκτός σπιτιού, καθώς και για να του κόψουν τα νύχια. Αυτά δεν έχουν επιστημονική βάση, και θα πρέπει να κόψετε τα νύχια χεριών και ποδιών από την 1η-2η εβδομάδα, για να μην γδέρνεται στο πρόσωπο, αλλά και για λόγους υγιεινής.
Είναι πιο εύκολο να κοπούν μετά το μπάνιο, όταν μαλακώσουν, με τη βοήθεια παιδικού ψαλιδιού με στρογγυλεμένα άκρα ή με νυχοκόπτη. Μεγαλώνουν πολύ γρήγορα, γι’ αυτό θα πρέπει να κόβονται κάθε βδομάδα. Χρειάζεται προσοχή: για να μην κόψετε δέρμα, το χέρι του μωρού σας πρέπει να είναι ακίνητο. Προτιμάτε να το κάνετε όταν κοιμάται ή με τη βοήθεια κάποιου άλλου. Αν, όμως, συμβεί να κόψετε δέρμα και να ματώσει, βάλτε λίγο διάλυμα Betadine.
Πώς θα περιποιηθώ τον ομφάλιο λώρο;
Μετά το κόψιμο του ομφάλιου λώρου από τον γυναικολόγο, παραμένει ένα μικρό κομματάκι που σε λίγες ώρες ξεραίνεται και μαυρίζει, και αργότερα πέφτει σε 1-3 εβδομάδες. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στην περιποίηση του ομφάλιου λώρου. Όταν πάτε σπίτι, θα πρέπει να κρατάτε την περιοχή στεγνή και εκτεθειμένη στον αέρα. Έτσι όταν βάζετε την πάνα, διπλώστε την κάτω από τον ομφαλό, για να τον προστατεύσετε από τα ούρα και να αφήνετε τον αέρα να μπαίνει κάτω από το μαύρο κολόβωμα. Μην βρέχετε τον ομφαλό και να βάζετε οινόπνευμα 2-4 φορές την ημέρα ΚΑΤΩ από το μαύρο κολόβωμα. Αυτό μπορείτε να το κάνετε αν ρίχνετε το οινόπνευμα με το μπουκάλι ή να μουσκέψετε πάρα πολύ ένα βαμβάκι με ένα οινόπνευμα και να το πιέσετε, ανασηκώνοντας το μαύρο κολόβωμα.
Σε περίπτωση που η περιοχή γύρω από τον ομφαλό κοκκινίσει, συμβουλευτείτε τον παιδίατρό σας, επειγόντως. Μετά την πτώση και του μαύρου κολοβώματος, πιθανόν να βγάζει μια σταγόνα αίμα στο ζιπουνάκι του, έως τον πρώτο μήνα της ζωής του. Μην ενοχλείστε, θα υποχωρήσει μόνο του.
Να του δώσω πιπίλα ή να το αφήσω να βάζει το δάχτυλό του στο στόμα;
Τα μωρά γεννιούνται με το αντανακλαστικό του θηλασμού. Μερικά μωρά θέλουν να θηλάζουν περισσότερο από άλλα, και οι γονείς καταλήγουν στην πιπίλα. Την ίδια δουλειά μπορεί να κάνει το δάχτυλο (αντίχειρας) ή η γροθιά του, ιδιαίτερα μετά τον 2ο μήνα, που το μωρό έχει τα πρώτα ενοχλήματα της οδοντοφυΐας και βάζει το δάχτυλο. Οι γονείς χορηγούν την πιπίλα για να ησυχάσει το μωρό, και έτσι καταλήγουν στην κατάχρησή της. Θα πρέπει να ψάξετε να βρείτε την αιτία της ανησυχίας του μωρού και να δείτε αν υπάρχουν άλλοι τρόποι για να το ηρεμήσετε. Διαβάστε του μια ιστορία, μιλήστε του για να κοιμηθεί, αντί να κάνετε χαρούμενο το μωρό βάζοντας μια πιπίλα στο στόμα.
Εάν χρησιμοποιείτε την πιπίλα και τη νύχτα, του γίνεται συνήθεια και όταν ξυπνάει δεν ξανακοιμάται, εκτός κι αν του βάλετε στο στόμα την πιπίλα. Σε περίπτωση που το μωρό συνηθίσει την πιπίλα από την πρώτη εβδομάδα, υπάρχει πιθανότητα να μπερδέψει τη θηλή της μάνας με πιπίλα, γι’ αυτό μην του δίνετε πιπίλα προτού συνηθίσει να θηλάζει τη θηλή της μητέρας του (τουλάχιστον τις 20 πρώτες ημέρες). Και η πιπίλα και το πιπίλισμα του δαχτύλου παραμορφώνουν το στόμα, αλλά η παραμόρφωση αυτή διορθώνεται αν το πιπίλισμα διακοπεί πριν το μωρό βγάλει τα μόνιμα δόντια του. Η πιπίλα έχει βρεθεί ότι προστατεύει το μωρό από τον αιφνίδιο θάνατο, άγνωστο με ποιον μηχανισμό. Προκαλεί, όμως, αύξηση των λοιμώξεων στ’ αφτιά του μωρού.
Ανάμεσα στα δύο κακά, η πιπίλα είναι προτιμότερη από το δάχτυλο, διότι η παραμόρφωση στόματος και δοντιών είναι μικρότερη. Αν νομίζετε ότι δεν κάνει το μωρό χωρίς πιπίλα, τότε διαλέξτε μία που να είναι ενιαία και να μην αποτελείται από πολλά κομμάτια, διότι πιθανόν να σπάσουν και να καταπιεί κάποιο κομμάτι το μωρό σας. Πότε μην χρησιμοποιείτε αλυσίδα ή σχοινί γύρω από τον λαιμό με την πιπίλα ή στην κούνια ή στο καρότσι, διότι κινδυνεύει να πνιγεί το μωρό σας. Προτιμότερη είναι η πιπίλα από σιλικόνη (πλένεται εύκολα, δεν κολλάει στο στόμα, είναι μαλακή, διαρκεί περισσότερο και πλένεται στο πλυντήριο πιάτων). Υπάρχουν και ορθοδοντικές πιπίλες. Προσπαθήστε να δώσετε την πιπίλα όσο γίνεται αργότερα, τον 2ο-3ο μήνα που θα έχει ενοχλήσεις από τα δόντια και θα χρησιμοποιήσει το δάχτυλο.
Σε περίπτωση που μάθετε το μωρό σας στην πιπίλα, θα πρέπει να φροντίσετε να την κόψετε στην ηλικία των 10-12 μηνών.