H Μαρίνα Σάττι και το μουσικό της πανδαιμόνιο δεν έπεσαν από τον ουρανό. Είναι κομμάτι της σύγχρονης ελληνικής κουλτούρας και, ως τέτοιο, εκπροσωπεί ένα μεγάλο μέρος της χώρας. Με ποσοστά, φυσικά, δεν μπορώ να μιλήσω. Δεν μπορώ δηλαδή να γνωρίζω αν η κ. Σάττι εκπροσωπεί ένα φ, χ ή ψ ποσοστό των Ελλήνων και των μουσικών επιλογών τους. Αυτό που ξέρω είναι ότι, στην Ελλάδα, η υποκουλτούρα έχει αντικαταστήσει την όποια, επίσημα ή ανεπίσημα αποδεκτή και μέχρι πρότινος παγιωμένη κουλτούρα πολιτιστικής μετριότητας. Απόδειξη αυτού, το γεγονός ότι το «Ζάρι» φιγουράρει σήμερα στην πρώτη θέση των εβδομαδιαίων ελληνικών charts του Spotify (open.spotify.com/playlist/37i9dQZEVXbLfxwYMQnhFy), της δημοφιλέστερης πλατφόρμας online μουσικής ακρόασης παγκοσμίως. Το κομμάτι αυτό καθ' αυτό, πάντως, φλερτάρει έντονα με παραδοσιακά ακούσματα (world music), που τα τελευταία χρόνια πουλάνε πολύ και γενικώς εξάπτουν την φαντασία. Ίσως είναι και ο λόγος που επιλέχθηκε.
Εν σχέσει με το video clip, η κ. Λίλια Διαμαντοπούλου, καθηγήτρια στο
πανεπιστήμιο του Μονάχου (Έδρα Νεοελληνικών Σπουδών), θεωρεί ότι η Σάττι
και η ομάδα της επέλεξαν να παρουσιάσουν όχι τόσο ένα μουσικό κομμάτι, αλλά ένα
πολιτιστικό σχόλιο (doi.org/10.58079/vzq6). Λένε δηλαδή ότι η οπτική αυτή, όπως
την παρουσιάζουν, σκοπό έχει να ανοίξει την συζήτηση για το τί είναι
«πολιτιστική ταυτότητα», με όρους εμφανούς αποδόμησης των προτύπων. Προφανώς, η
παρουσίαση αυτής της οπτικής δεν θα είχε ποτέ ουσιώδες αντίκρυσμα, αν δεν απευθυνόταν
σε ένα μεγάλο ποσοστό ενός μεγάλου κοινού. Εδώ όμως ελλοχεύει πάντα η παγίδα
της αυτοαναίρεσης, εφόσον οι ίδιοι που εν προκειμένω παίζουν με τα στερεότυπα,
είναι οι ίδιοι που έχουν υιοθετήσει κάποια από τα στερεότυπα αυτά. Η Μαρίνα
Σάττι παρουσιάζει, ίσως με έναν ακραίο τρόπο, αυτό που η ίδια είναι, δηλαδή μια
νέα κοπέλα που επένδυσε καλλιτεχνικά ή απλώς επαγγελματικά στην πολυπολιτισμική
της καταγωγή (και αυτό είναι από μόνο του ένα στερεότυπο, το στερεότυπο του
μιγά, δηλαδή κάποιου/ας που κρίνεται πάντα από και για την καταγωγή του). Ακόμα
όμως και αν δεχτούμε ότι εν προκειμένω αυτοσαρκάζεται, είναι γεγονός ότι πρώτον
καλείται να εκπροσωπήσει μια χώρα και όχι τον εαυτό της, ενώ επίσης, αργά ή
γρήγορα, θα κριθεί και για τα δύο. Ηθελημένα ή μη, πάντως, η κ. Σάττι έχει
καταφέρει να ανοίξει μια συζήτηση για το ποιά είναι η Ελλάδα σήμερα, αν και δεν
πιστεύω ότι οι προθέσεις της ήταν τόσο σοβαρές. Στα θετικά του video clip, οι
πολλές και δυνατές σημειολογίες του.
Δεν θα ήθελα όμως να μιλήσω μόνο για την ελληνική μουσική και
πολιτιστική πραγματικότητα. Tο πρώτο σε πωλήσεις album στην Ελλάδα, για
την τρέχουσα (10η) εβδομάδα του 2024, σύμφωνα με την IFPI, είναι το
«Red» της Taylor Swift (www.ifpi.gr/charts_el.html). Και μπορεί βέβαια
η Swift να ανήκει σε μια άλλη κατηγορία, αυτή του καλλιτέχνη διεθνούς
βεληνεκούς, αλλά σε κάθε περίπτωση δεν είναι κάτι καινούριο. Κάθε τόσο,
απαντάται ένα «δισκογραφικό φαινόμενο». Στο τέλος της δεκαετίας του '90 και
μέχρι την κατάρρευσή της, η Britney Spears ήταν αυτή που έσπαγε ταμεία και
προκαλούσε το αδιαχώρητο (περί τα μέσα της δεκαετίας του 2000 υπέστη νευρικό
κλονισμό). Και όταν προηγουμένως η Madonna γέμιζε τα στάδια όλου του κόσμου,
κάποιοι πίστευαν ότι ποτέ δεν θα βρεθεί κάποιος να την αντικαταστήσει. Και
κάπως έτσι, βάζουμε τα πράγματα σε ένα γενικό πλαίσιο. Σε μια τέτοια
κατεύθυνση, θα πρέπει να συνεκτιμήσουμε και τον σκληρό ανταγωνισμό που υπάρχει
στην Eurovision.
Το 1988, η Céline Dion κέρδισε για λογαριασμό της Ελβετίας, μόνη
της πάνω στην σκηνή και με τηλεοπτικό κοινό περίπου 600 εκατομμύρια θεατές
παγκοσμίως. Σήμερα, οι αναθέσεις γίνονται με κριτήρια που αφορούν
περισσότερο σε οτιδήποτε άλλο, παρά στην μουσική αυτή καθ' αυτήν (και όχι μόνο
στην Ελλάδα). Από την παγίδα αυτή, δυστυχώς, η κ. Σάττι δεν μπόρεσε κατά την
γνώμη μου να ξεφύγει. Παρ' όλα αυτά, χαίρομαι που η χώρα μας θα εκπροσωπηθεί με
ελληνικό στίχο. Θα χαρώ δε, ακόμα περισσότερο, αν η Ελλάδα έχει στο τέλος μια
καλή σκηνική εμφάνιση. Σε αντίθεση, επίσης, με πολλούς, δεν με ενοχλεί καθόλου
που το video clip διαδραματίζεται σε κάποιους αρχαιολογικούς χώρους,
εργαλειοποιώντας ή/και προσβάλλοντας κάποια πολιτιστικά μνημεία. Δεν θα μπω σε
μια τέτοια λογική. Απλά θα ευχηθώ καλή επιτυχία στην κ. Σάττι, που καλείται να
εκπροσωπήσει μια τραγική χώρα, σε έναν τραγικό θεσμό.
O κ. Γ. Τσίπης έχει
διατελέσει αιρετός τοπικός σύμβουλος νέων του πρώην δήμου Αντιγονιδών.
