Ψυχολογία για μια καλύτερη ζωή: Διαζύγιο και παιδιά| Του Δρ. Νίκου Πόρτολα, Ψυχολόγου-Ψυχοθεραπευτή B.Sc, M.Sc, Ph.D. ~ ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

«Προσπαθώ να συναντώ και να γνωρίζω καλύτερα τους γονείς για έναν και μόνο λόγο: Με βοηθά να συγχωρώ τα παιδιά τους».

Louis Jahannot

Διαζύγιο, ένα φαινόμενο των τελευταίων δεκαετιών που τείνει να πάρει μορφή επιδημίας. Οι λόγοι που οδηγούν ένα ζευγάρι στο χωρισμό πολλοί, διαφορετικοί, τόσοι όσοι κι οι πρωταγωνιστές αυτού του δράματος.

Όσο κι αν εμφανίζεται ως κάτι καθημερινό, κοινό, γνώριμο πλέον, όλο και λιγότερο κοινωνικά κατακριτέο, το διαζύγιο δεν παύει να αποτελεί μία από τις πλέον ψυχοφθόρες καταστάσεις στη ζωή ενός ανθρώπου, αντιπαραβαλλόμενη σε σοβαρότητα με σοβαρές ασθένειες, απώλεια προσφιλούς προσώπου κλπ.

Μια πτυχή αυτής της κατάστασης, που πολλές φορές παρομοιάζεται με πόλεμο, είναι οι παράπλευρες απώλειες και τα αθώα θύματά του, τα παιδιά.

Για να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα, θα πρέπει να αποβάλλουμε από το μυαλό μας την παλαιολιθική αντίληψη ότι ένα διαζύγιο οδηγεί εξ’ ορισμού τα παιδιά σε ταραγμένη παιδική ηλικία, προβληματική εφηβεία, ενηλικίωση με προβλήματα, παραβατικότητα και χίλια μύρια άλλα κακά, που έντεχνα κάποιοι «ηθικοπλαστικοί» μηχανισμοί είχαν φροντίσει να σπείρουν στο μυαλό του σχετικά αμόρφωτου κόσμου περασμένων δεκαετιών.

Είναι πλέον αποδεδειγμένο, από χιλιάδες διαχρονικές έρευνες σε κάθε μήκος και πλάτος του πολιτισμένου κόσμου, πως είναι πολύ μεγαλύτερες κι ασύγκριτα καταστροφικότερες, στη συναισθηματική ανάπτυξη και ψυχική «ισορροπία» των παιδιών και των εφήβων, οι επιπτώσεις γεγονότων όπως τα παιδιά (ή οι έφηβοι) να είναι μάρτυρες και να βιώνουν μια χρόνια συγκρουσιακή σχέση των γονέων τους. Όταν τα παιδιά κι οι έφηβοι διαβιούν σε περιβάλλον οικογενειακού πολεμικού ή ψυχροπολεμικού σκηνικού, ζουν καταστάσεις πανικού, υψηλού στρες κι έντονης συναισθηματικής έντασης, που τα εκθέτει σε υψηλό κίνδυνο, κι επηρεάζει αρνητικά την ψυχική αλλά κάποιες φορές και τη σωματική υγεία τους. Αντίθετα, κι αυτό αποτελεί το σπουδαιότερο εύρημα των μελετών, ένας ήπιος και λογικός χωρισμός, στον οποίο οι πρώην σύζυγοι συνεργάζονται αρμονικά ως γονείς, μπορεί να τους αφήσει πολύ λιγότερα σημάδια και ψυχικά κατάλοιπα.

Πως όμως μπορεί να επιτευχθεί μια ομαλή και σχετικά ανώδυνη μετάβαση των παιδιών από την οικογενειακή θαλπωρή στη νέα κατάσταση που τους αλλάζει, πολλές φορές, ριζικά τη ζωή;

Το πρώτο βασικό που πρέπει να προσέξουν οι εν διαστάση γονείς είναι να προσπαθήσουν να χειριστούν τις συζυγικές τους συγκρούσεις. Με απλά λόγια, οφείλουν να διαχειριστούν τις διαφορές τους με τέτοιο τρόπο ώστε τα παιδιά να μην εμπλέκονται στα όποια προβλήματα έχουν αυτοί μεταξύ τους, αλλά πάνω απ’ όλα να φροντίζουν ώστε να μην νοιώθουν τα παιδιά υπεύθυνα γι’ αυτά (τα προβλήματα των γονέων).

Στη συνέχεια, θα πρέπει να αποφύγουν να γίνονται τα παιδιά μάρτυρες των συγκρούσεων τους. Κι αυτό γιατί τα παιδιά τρομοκρατούνται, πληγώνονται αλλά ταυτόχρονα προσπαθούν να αναλάβουν το ρόλο του ερασιτέχνη διαμεσολαβητή και συμβούλου γάμου, πράγμα κακό για τα ίδια.

Παράλληλα, να δημιουργήσουν πλαίσια συναισθηματικής υποστήριξης των παιδιών τους. Εδώ μπορούν συγγενικά πρόσωπα, οικογένειες φίλων των παιδιών κι ένταξη τους σε μια (π.χ. αθλητική) ομάδα, να βοηθήσουν το παιδί. Σημασία έχει ο έλεγχος των ατόμων που κάνει παρέα το παιδί, ειδικά εάν αυτό βρίσκεται στην εφηβεία.

Επίσης, σημασία έχει να γνωστοποιήσουν στα παιδιά το τέλος της διαμάχης και να ανακοινώσουν τη λύση στην οποία κατέληξαν. Ο συμβιβασμός ή ο χωρισμός αποτελούν καλύτερα αντιληπτές κι αποδεχτές καταστάσεις για τα παιδιά από τη σιωπή ή τη συνεχιζόμενη ανοιχτή διαμάχη που τα οδηγούν σε ισχυρότερες αντιδράσεις και ψυχοπιεστικές καταστάσεις.

Η συνέχιση της ενασχόλησης των εν διαστάση (ή διαζευγμένων) γονέων με την καθημερινή ζωή των παιδιών τους αποτελεί επιτακτική ανάγκη και προτεραιότητα, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι θα παραμελήσουν προσωπικές προτεραιότητες που είχαν εντός του γάμου.

Από τα πιο βασικά και δυστυχώς συχνά εμφανιζόμενα λάθη, που κάνουν οι εν διαστάση (ή χωρισμένοι) γονείς, είναι να μπερδεύουν στο μυαλό τους δύο ρόλους, αυτόν του γονέα κι αυτόν του πληγωμένου συζύγου. Πρέπει να ξεμπερδευτούν και να μην χρησιμοποιούν τα παιδιά τους σαν «όπλα» στις μεταξύ τους συγκρούσεις. Η προσπάθεια απομάκρυνσης του παιδιού από τον ένα γονέα, η στροφή του εναντίον του ή η χρήση του σαν μοχλού πίεσης για τα θέλω ενός γονέα είναι ό,τι χειρότερο για το παιδί που παλεύει να βρει το δρόμο του μέσα στη νέα πραγματικότητα που ορθώνεται μπροστά του.

Τέλος, το πιο βασικό που οφείλουν οι γονείς να κάνουν σε όλα τα στάδια του χωρισμού τους είναι να εξηγήσουν και διαβεβαιώσουν τα παιδιά τους ότι δεν είναι εκείνα υπεύθυνα για το χωρισμό, ότι θα τα αγαπάνε το ίδιο όπως πριν και πάνω απ’ όλα ότι θα είναι πάντα στο πλάι τους.

Δρ. Νίκος Πόρτολας

Ψυχολόγος B.Sc, M.Sc, Ph.D