Του Ανδρέα Κατσάμπα
Ομ. Καθηγητή Δερματολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών,
Διευθυντή Δερματολογικού Τμήματος ΥΓΕΙΑ.
Η φαλάκρα ταλαιπωρεί
πολλούς άνδρες και γυναίκες έστω και σε ψυχολογικό επίπεδο μόνο. Επειδή στις
μέρες μας οι διαφημίσεις για εντυπωσιακά αποτελέσματα στο πρόβλημα αυξάνονται
και πληθύνονται, είναι καλό να γνωρίζουμε τις πραγματικά αξιόπιστες -από
ιατρικής πλευράς- λύσεις. Ποιες είναι, λοιπόν, αυτές και σε ποιες περιπτώσεις
ενδείκνυνται;
Τα μαλλιά αποτελούν από αρχαιοτάτων χρόνων σημαντικό στοιχείο ομορφιάς για τις γυναίκες και σύμβολο ανδρείας και δύναμης για τους άνδρες, γι’ αυτό και η απώλειά τους, «η αλωπεκία», δημιουργεί έντονα ψυχολογικά προβλήματα σε κάθε ηλικίας άτομα. Η συνηθέστερη μορφή αλωπεκίας είναι η ανδρογενετική αλωπεκία (ΑΓΑ), γνωστή και ως φαλάκρα.
Λέγοντας ΑΓΑ εννοούμε την
προοδευτική, ποσοτική και ποιοτική μείωση των τριχών της κεφαλής, που έχει ως
αποτέλεσμα την αραίωση και τελικά την εξαφάνισή τους. Η ΑΓΑ προσβάλλει το 60%
των ανδρών ηλικίας 50 ετών και άνω και το 35% των γυναικών μέχρι την ηλικία των
50 ετών. Πιστεύεται ότι η ανδρογενετική αλωπεκία είναι ένα πολυπαραγοντικό
πολυγονιδιακό νόσημα, κληρονομούμενο, ιδιαίτερα στους άνδρες.
Οι παράγοντες που ευθύνονται
για την εμφάνιση της ανδρογενετικής αλωπεκίας είναι τα ανδρογόνα και η
κληρονομικότητα. Κύρια αιτία αποτελεί ο παθολογικός ενδοκυτταρικός μεταβολισμός
των ανδρογόνων στους τριχικούς θυλάκους και του τριχωτού της κεφαλής σε
γενετικά προδιατεθειμένα άτομα. Το ασθενές ανδρογόνο τεστοστερόνη με τη δράση
ενός ειδικού ενζύμου της 5α-αναγωγάσης μετατρέπεται στο ισχυρό ανδρογόνο
διυδροτεστοστερόνη, της οποίας η σύνδεση με τους υποδοχείς ανδρογόνων έπειτα
από πολύπλοκους μηχανισμούς έχει ως αποτέλεσμα την ελάττωση παραγωγής τριχών.
Τα επίπεδα των ανδρογόνων δεν είναι απαραίτητο να είναι αυξημένα. Μάλιστα, ο
θύλακας της τρίχας είναι πιο ευαίσθητος όταν είναι φυσιολογικά τα ανδρογόνα.
Πώς εμφανίζεται
Η αραίωση των μαλλιών αρχίζει
μετά τα 20-25 χρόνια και εξελίσσεται σταδιακά. Γίνεται, όμως, πιο έντονη κοντά
στην κλιμακτήριο. Στην ηλικία αυτή οι άντρες που έχουν την προδιάθεση, μπορεί
να φτάσουν σε σημείο πλήρους αλωπεκίας (φαλάκρας). Οι γυναίκες προστατεύονται
από τα οιστρογόνα τους. Μπορεί όμως να έχουν μια αραίωση, που συχνά
αποδεικνύεται πολύ σημαντική.
Η διάχυτη ανδρογενετική
αλωπεκία στις γυναίκες έχει διαφορετικό κλινικό τύπο: παρατηρείται αραίωση στην
κορυφή της κεφαλής, ενώ η περιφέρεια παραμένει άθικτη. Άλλοι παράγοντες που
μπορεί να επηρεάσουν τη διάχυτη ανδρογενετική αλωπεκία, σε μικρό βαθμό όμως,
είναι το άγχος και η λοχεία.
Υπάρχει και η αλωπεκία που
εμφανίζεται μετά τον τοκετό. Επειδή ο οργανισμός της γυναίκας κατά τη διάρκεια
της εγκυμοσύνης… πλημμυρίζει από οιστρογόνα, δεν έχει πρόβλημα τριχόπτωσης.
Όμως, τον τέταρτο μήνα μετά τον τοκετό παρατηρείται μια μεγάλη πτώση των
τριχών, που ευτυχώς διαρκεί λίγους μήνες.
Ειδικότερα όσον αφορά τις
γυναίκες με ΑΓΑ, ένα μικρό ποσοστό παρουσιάζει αυξημένες τιμές ανδρογόνων ως αποτέλεσμα
ενδοκρινοπάθειας, όπως πολυκυστικές ωοθήκες, συγγενής υπερπλασία επινε-φριδίων
και μείωση των οιστρογόνων μετά την εμμηνόπαυση. Εργαστηριακός έλεγχος ορμονών
στην ΑΓΑ γίνεται μόνο σε γυναίκες, κυρίως όταν η ΑΓΑ συνοδεύεται από διαταραχές
εμμήνου ρύσης και δασυτριχισμό. Επίσης καλό είναι να ελέγχεται η λειτουργία του
θυρεοειδούς αδένα και η τυχόν ύπαρξη σιδηροπενικής αναιμίας.
Αντικειμενική εκτίμηση του
βαθμού της ανδρογενετικής αλωπεκίας γίνεται με ειδικές μεθόδους όπως το
τριχοριζόγραμμα, το οποίο ελέγχει την αναλογία υγιών τριχών και αδύναμων τριχών
και επίσης εκτιμά την πορεία της θεραπείας, το φωτοτριχοριζόγραμμα, η ανάλυση
εικόνας τριχών με ηλεκτρονικό υπολογιστή και η μέτρηση βάρους τριχών.
Η αντιμετώπιση
Οι προοπτικές για τη
θεραπευτική αντιμετώπιση της ΑΓΑ τόσο για τις γυναίκες όσο και για τους άνδρες
έχουν βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια. Η θεραπεία περιλαμβάνει τοπικά ή
συστηματικά χορηγούμενα φάρμακα ή και τα δύο:
- Όσον αφορά στις γυναίκες, η
συστηματική αγωγή στοχεύει στην καταστολή έκκρισης ανδρογόνων από τα
επινεφρίδια ή τις ωοθήκες και στον ανταγωνισμό-αποκλεισμό των ανδρογόνων στο
επίπεδο του τριχικού θυλάκου. Συγκεκριμένα μπορούν να χορηγηθούν
αντισυλληπτικά, οξική κυπροτερόνη, κορτικοειδή, σπιρονολακτόνη, φλουταμίδη.
Τοπικά εφαρμόζονται αντιανδρογόνα, διαλύματα οιστραδιόλης και κορτικοειδών,
διάλυμα μινοξιδίλης 2%-5% και διάλυμα τρετινοΐνης με μινοξιδίλη. Στις γυναίκες
η τοπική χρήση διαλύματος μινοξιδίλης 2%-3%, είτε μόνη είτε σε συνδυασμό με
συστηματική αγωγή, έχει δώσει αξιόλογα αποτελέσματα, χωρίς ανεπιθύμητες
παρενέργειες, μειώνοντας την απώλεια τριχών, αυξάνοντας τον αριθμό τους και
βελτιώνοντας την ποιότητά τους.
- Όσον αφορά στη συστηματική
θεραπεία της ΑΓΑ στους άνδρες, τα τελευταία χρόνια μεγάλες ελπίδες έχουν
εναποτεθεί στη χρησιμοποίηση αναστολέων της 5α-αναγωγάσης. Ένα τέτοιο φάρμακο
είναι η φιναστερίδη (αναστολέας της 5α-αναγώγασης τύπου ΙΙ), η οποία
χρησιμοποιείται σήμερα στη θεραπεία της υπερτροφίας του προστάτη. Η φιναστερίδη
σε δόση 1 mg ημερησίως επιβραδύνει την εκφύλιση των τριχών, διεγείρει την
ανάπτυξη νέων και βοηθά στη μετατροπή τους σε τελικές (ώριμες) τρίχες. Οι
ανεπιθύμητες ενέργειες που έχουν παρατηρηθεί σε ποσοστό μόνο 0,5%-1%, είναι
μείωση της libido, διαταραχές εκσπερμάτωσης και στυτική δυσλειτουργία και είναι
αναστρέψιμες με τη διακοπή του φαρμάκου. Η φιναστερίδη δε χορηγείται σε
γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Η χορήγησή της σε γυναίκες μετεμμηνοπαυσιακής
ηλικίας δεν είχε αποτελέσματα στη θεραπεία της ΑΓΑ. Η τοπική θεραπεία στους
άνδρες συνίσταται στην εφαρμογή διαλύματος μινοξιδίλης 5%, η οποία βελτιώνει το
πρόβλημα κατά 40%-55% έπειτα από ένα χρόνο θεραπείας. Η χορήγηση επίσης
βιταμινών, ιχνοστοιχείων και βασικών αμινοξέων δρα επικουρικά σε αρκετές
περιπτώσεις.
Όταν η συστηματική ή η τοπική
θεραπεία αποτυγχάνουν, η μεταμόσχευση και η προσθετική τριχών μπορεί να
χρησιμοποιηθούν με καλά αποτελέσματα.
Προσοχή στα… θαύματα
Όλοι οι τρόποι θεραπείας που
αναφέρθηκαν έχουν υποβληθεί σε αυστηρούς ελέγχους με κλινικές μελέτες οι οποίες
αποδεικνύουν τη δράση τους. Στη αγορά βέβαια κυκλοφορούν πολλά προϊόντα και
μέθοδοι που υπόσχονται «θαύματα». Οι ασθενείς πρέπει να απευθύνονται στο
δερματολόγο τους ώστε να ενημερώνονται και να καθοδηγούνται σχετικά με την
αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια τέτοιων τρόπων θεραπείας πριν ξοδέψουν
άδικα τα χρήματά τους.
Τα τελευταία χρόνια έχουν
σημειωθεί σημαντικές εξελίξεις στη γνώση της βιολογίας του τριχικού θυλάκου και
των διαταραχών του μεταβολισμού των ανδρογόνων στα κύτταρα των τριχικών
θυλάκων. Αυτές οι εξελίξεις μας κάνουν αισιόδοξους να πιστεύουμε ότι θ’
αποτελέσουν τη βάση στο άμεσο μέλλον για την ανάπτυξη αποτελεσματικότερων
φαρμάκων για τη θεραπεία της ανδρογενετικής αλωπεκίας, χαρίζοντας σε άνδρες και
γυναίκες πυκνά και υγιή μαλλιά.
Η ζωή της τρίχας
Η διάρκεια ζωής της τρίχας
είναι περίπου 4-5 χρόνια. Κάθε άνθρωπος χάνει καθημερινά γύρω στις 100-150
τρίχες, γεγονός απόλυτα φυσιολογικό. Αυτό που πρέπει να προκαλεί ανησυχία είναι
ο ρυθμός της αντικατάστασης. Μια τρίχα πέφτει στο λούσιμο και όχι από το
λούσιμο. Αν μια γυναίκα χάνει 100 τρίχες τη μέρα και λούζεται καθημερινά, η
απώλεια αυτή θα γίνεται κατά τη διάρκεια του λουσίματος (700 την εβδομάδα). Αν
τυχόν λούζεται μια φορά την εβδομάδα, θα τις χάνει όλες τότε.
