Έχω ψωρίαση, λεύκη, ακμή …
πρέπει να αποφεύγω τον ήλιο;
Ποιες δερματικές παθήσεις βελτιώνονται με την έκθεση στον ήλιο;
Ποιες επιδεινώνονται;
Πώς προκαλούνται οι φωτοαλλεργίες;
Ποια φάρμακα απαγορεύουν την έκθεση στον ήλιο;
Πώς αντιμετωπίζουμε το ηλιακό έγκαυμα;
Πώς επιλέγουμε αντιηλιακά;
-Οι Έλληνες είμαστε από τους
τυχερούς λαούς, καθώς ζούμε σε μια χώρα όπου σχεδόν όλο το χρόνο μπορούμε να
χαρούμε τη ζωογόνο δύναμη του ήλιου. Ωστόσο, θα έπρεπε να είμαστε ταυτόχρονα
και ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι απέναντί του! Ας μην ξεχνάμε, ότι ο ήλιος
είναι υπεύθυνος για μια πληθώρα προβλημάτων: εγκαύματα, φωτογήρανση (ρυτίδες)
και πολλά άλλα προβλήματα στο δέρμα, όπως είναι οι πανάδες, τα αιμαγγειώματα
(οι κόκκινες ελιές), οι φακίδες κ.ά., που ναι μεν δεν είναι επικίνδυνα για την
υγεία ή τη ζωή μας, αλλά συχνά μας ενοχλούν αισθητικά και όχι μόνο!
-Ποια είναι τα οφέλη της
έκθεσης στον ήλιο για τη συνολική υγεία μας;
Η κύρια ευεργετική δράση της ηλιακής ακτινοβολίας είναι η σύνθεση της βιταμίνης
D, όπου το 90% αυτής παράγεται στο δέρμα με μετατροπή της 7-δευδροχοληστερόλης
από τη Β σε προβιταμίνη Δ3, η οποία μετατρέπεται από τον οργανισμό σε ενεργό
βιταμίνη. Η έλλειψή της λόγω ανεπαρκούς παραγωγής έχει συνδεθεί μετά από
πειραματικές και επιδημιολογικές μελέτες με μεγάλη ποικιλία νοσημάτων των
οστών, αυτοάνοσες παθήσεις, διαφόρους τύπους καρκίνου, σκλήρυνση κατά πλάκας,
διαβήτη τύπου 1, υπέρταση και καρδιαγγειακές παθήσεις. Γνωστή επίσης είναι η
ευεργετική δράση της ηλιακής ακτινοβολίας και στον ψυχισμό του ανθρώπου ενώ σε
χώρες με μειωμένη ηλιοφάνεια παρατηρούνται υψηλά ποσοστά κατάθλιψης.
-Υπάρχουν παθήσεις του δέρματος που βελτιώνονται με την έκθεση στον ήλιο;
Η υπεριώδης ακτινοβολία λόγω της τοπικής ανοσοκατασταλτικής της δράσης έχει
ευεργετικές ιδιότητες σε πολλές φλεγμονώδεις παθήσεις του δέρματος.Τέτοιες
είναι η ακμή, η ψωρίαση ( στο80% των περιπτώσεων), η ατοπική δερματίτιδα, η
σμηγματορροική δερματίτιδα, το δισκοειδές έκζεμα, η λειχηνοειδής πιτυρίαση,
αλλά και κάποια λεμφώματα του δέρματος στην αρχική τους φάση.Δεν είναι τυχαίο
που αντιμετωπίζονται και θεραπευτικά οι παραπάνω παθήσεις όταν είναι επίμονες
και μεγάλης έκτασης με φωτοθεραπεία, χρησιμοποιώντας ανάλογα UVA ή UVB
ακτινοβολία. Φυσικά η εκθεση στον ήλιο πρέπει να γίνεται με μέτρο και χρήση
αντιηλιακού, καθώς ένα έγκαυμα θα αναζωπυρώσει π.χ την ακμή ή την ψωρίαση αντί
να τις καταστείλει.
-Υπάρχουν παθήσεις του δέρματος που προκαλούνται από τον ήλιο;
Πάρα πολλές παθήσεις του δέρματος προκαλούνται από τον ήλιο. Οι πιο γνωστές
παθήσεις είναι τα καρκινώματα του δέρματος (επιθηλιώματα) που όμως δεν απειλούν
συνήθως τη ζωή του πάσχοντα, καθώς και ο επιθετικός καρκίνος, το μελάνωμα.
Προέρχονται όλοι οι καρκίνοι από τη χρόνια έκθεση στον ήλιο αλλά παίζουν ρόλο
και πολλοί άλλοι παράγοντες (χρώμα δέρματος, κληρονομικότητα, είδος έκθεσης,
ύπαρξη δυσπλαστικών σπίλων, κ.α).
Επίσης υπάρχουν και προκαρκινικές καταστάσεις που προκαλεί η χρόνια έκθεση στον
ήλιο και λέγονται ακτινικές υπερκερατώσεις. Επίσης, ο ήλιος προκαλεί ηλιακές
φακές (πανάδες) καθώς και μέλασμα σε ορισμένα άτομα που είναι ένα πολύ επίμονο
και δύσκολο στη θεραπεία αισθητικό πρόβλημα. Ακόμη, είναι υπεύθυνος για
φωτοαλλεργίες σε κάποια ευαίσθητα στον ήλιο άτομα. Τέλος, η αλόγιστη ηλιοθεραπεία
προκαλεί φωτογήρανση μέσω καταστροφής του κολλαγόνου από την υπεριώδη
ακτινοβολία με αποτέλεσμα πρόωρες ρυτίδες, δυσχρωμίες και χαλάρωση του
δέρματος.
-Ποιες παθήσεις του δέρματος επιδεινώνονται από τον ήλιο;
Ο ήλιος επιδεινώνει πολλές προυπάρχουσες δερματοπάθειες είτε λόγω
ανοσοκαταστολής τοπικά, είτε μέσω άλλων μηχανισμών. Ο επιχείλιος έρπητας
υποτροπιάζει μετά από πολύωρη έκθεση στον ήλιο. Οι πορφυρίες, η
δερματομυοσίτιδα, η φυλλώδης πέμφιγα, η πελλάγρα (ένδεια νιασίνης), η νόσος
Darier, η νόσος Hailey-Halley, η ροδόχρους ακμή επιδεινώνονται με τον ήλιο. Η
λεύκη είναι ένα νόσημα που επίσης απαιτεί ισχυρή αντιηλιακή προστασία των
πασχουσών περιοχών καθώς μη έχοντας μελανίνη, καίγονται αμέσως. Ακόμη, τα
φαρμακευτικά εξανθήματα φουντώνουν στον ήλιο ενώ και όσοι έχουν ευρυαγγείες
πρέπει να αποφεύγουν την ηλιοθεραπεία διότι επιδεινώνονται.
-Πώς προκαλούνται οι φωτοαλλεργίες;
Υπάρχουν άτομα που ιδιοπαθώς αναπτύσσουν κάποια στιγμή της ζωής τους
υπερευαισθησία στην έκθεση στον ήλιο. Συνήθως αυτό συμβαίνει στην αρχή του
καλοκαιριού με τις πρώτες φορές έκθεσης να ακολουθούνται από κνησμό, εξανθήματα
και έντονα ερεθισμένο δέρμα. Σε αυτές τις περιπτωσεις πρέπει η έκθεση να
γίνεται προσεκτικά και πολύ σταδιακά (μπορεί να γίνει η σταδιακή
απευαισθητοποίηση με φωτόλουτρα στο νοσοκομείο) μέχρι ο οργανισμός να ανέχεται
την έκθεση και να γίνεται χρήση αποτελεσματικού αντιηλιακού. Εάν παρόλα αυτά
προκύψει η αλλεργία (πολύμορφο εκ φωτός εξάνθημα) συνιστούμε καταπραυντικά
μέτρα με κορτιζονούχες κρέμες και αποφυγή του ήλιου. Κάποιες ουσίες, επίσης,
όπως ο χυμός των εσπεριδοειδών ή κάποια φυτά, ακόμα και καλλυντικά ή τα ίδια τα
αντιηλιακά (σπάνια) είναι τοπικές φωτοευαισθητοποιοί ουσίες και προκαλούν
δερματίτιδες όταν το δέρμα που ήρθε σε επαφή με αυτές, εκτεθεί παράλληλα ή λιγο
αργότερα στον ήλιο.
-Υπάρχουν φάρμακα που όταν τα παίρνουμε απαγορεύεται η έκθεση στον ήλιο;
Πολλά φάρμακα περιέχουν ουσίες που κάνουν το δέρμα ευαίσθητο στον ήλιο
προκαλώντας εγκαύματα ακόμα και με μικρή έκθεση, ενώ σπάνια μπορεί να
προκαλέσουν και μόνιμη χρώση του δέρματος ή εξανθήματα.
Αποφυγή έκθεσης στον ήλιο χρειάζεται όταν κάνουμε συστηματική λήψη ρετινοειδών
(φάρμακο για ακμή), σε τοπικές θεραπείες ακμής με ρετινοειδή, υπεροξείδιο του
βενζολίου, οξέα φρούτων, σε αντιβιοτικά τύπου τετρακυκλινών και ειδικά της
μινοκυκλίνης, σε λήψη λιθίου, σε λήψη ανθελονοσιακών φαρμάκων καθώς και σε
πολλά χημειοθεραπευτικά όπως η μπλεομυκίνη. Επίσης, φωτοευαισθητοποιοί ουσίες
είναι τα ψωραλένια που χρησιμοποιούνται για το σκοπό αυτό στις θεραπευτικές
φωτοθεραπείες και προκαλούν μεγάλη ευαισθησία και στον ήλιο. Τέλος, η λήψη
αντισυλληπτικών ή άλλων ορμονικών σκευασμάτων μπορεί να προκαλέσει μέλασμα.
Συνεπώς, πάντα όταν παίρνουμε φάρμακα συμβουλευόμαστε το γιατρό μας πριν
εκτεθούμε στον ήλιο.
-Πότε πρέπει να ανησυχήσω ότι ένας σπίλος (σπίλος) είναι επικίνδυνη;
Τα χαρακτηριστικά των σπίλων που αξιολογούνται από το γιατρό είναι μεταβολές
στο μέγεθος, το περίγραμμα, το χρώμα και τη συμμετρία των υπαρχόντων σπίλων.
Γενικά, εάν υπάρχουν μεταβολές σε κάποια από τα παραπάνω χαρακτηριστικά ή εάν
ένας σπίλος παρουσιάζει κνησμό ή αιμορραγεί αυτόματα, τότε πρέπει να εξεταστεί
από δερματολόγο. Εξυπακούεται ότι πρέπει να ανησυχήσουμε και όταν εμφανίζονται
νέες μελαχρωματικές βλάβες εκεί που δεν υπήρχαν. Σε άτομα με πολλούς σπίλους
που δεν είναι εύκολη η αυτοεξέταση, συνιστάται η χαρτογράφηση των σπίλων τους
και αποτύπωση των δερματοσκοπικών εικόνων αυτών σε σύστημα υπολογιστή, ώστε να
είναι πάντα διαθέσιμες προς σύγκριση με μελλοντικές εικόνες.
-Είναι ασφαλές να αφαιρείται ένας σπίλος;
Πότε πρέπει να προχωράμε σε
τέτοιες επεμβάσεις;
Είναι στην κρίση του δερματολόγου ανάλογα με τα χαρακτηριστικά ενός σπίλου και
το ιστορικό του ασθενούς εάν θα παρακολουθείται ένας σπίλος ή εάν θα εξαιρεθεί.
Η χειρουργική εξαίρεση συνιστάται εάν κλινικά ή στη δερματοσκοπική εξέταση
υπάρχει επικινδυνότητα για μελλοντική κακοήθεια. Η χειρουργική εξαίρεση είναι
απολύτως ασφαλής όταν ο σπίλος αφαιρείται πλήρως και απαλλάσσει τον ασθενή από
την πιθανότητα εξαλλαγής του (συγκεκριμένου) σπίλου σε μελάνωμα.
-Πώς αντιμετωπίζουμε το ηλιακό έγκαυμα;
Η αντιμετώπιση του ηλιακού εγκαύματος συνίσταται στην παραμονή σε δροσερό
περιβάλλον, ελαφρά ρούχα και απόλυτη αποφυγή έκθεσης στον ήλιο, λήψη άφθονων
υγρών και αναλγητικών για τον πόνο, όπως ινδομεθακίνη. Ως τοπική φροντίδα
συνιστάται για μεγάλες επιφάνειες η επάλειψη με σκευάσματα (μείγματα)
περιέχοντα κορτιζόνη για την αντιμετώπιση της φλεγμονής και εντατική ενυδάτωση
με μαλακτικά. Σε μικρή έκταση μπορεί να εφαρμοστούν απευθείας κορτιζονούχες
κρέμες ή αλοιφές. Εάν υπάρχουν φυσαλίδες, συνιστάται ήπια αντισηψία (π.χ
οκτενιδίνη) και αν διανοιχθούν, εφαρμογή τοπικών αντιβιοτικών αλοιφών (π.χ
φουκιδικού οξέος). Εξυπακούεται ότι δεν θα πρέπει να γίνει περαιτέρω έκθεση
στον ήλιο για αρκετές ημέρες.
-Τι είναι ο δείκτης SPF;
Ο δείκτης προστασίας SPF αντιστοιχεί στο πόσο περισσότερο χρόνο μένει
προστατευμένο το δέρμα με χρήση αντιηλιακού συγκεκριμένου δείκτη, σε σχέση με
απροστάτευτο δέρμα. Για παράδειγμα με δείκτη 15, το άτομο που χωρίς αντιηλιακό
θα εμφάνιζε ερύθημα στα 3 λεπτά έκθεσης, θα είναι ασφαλής να εκτεθεί 3×15=45
λεπτά με το συγκεκριμένο αντιηλιακό. Η προστασία αυτή αφορά στη UVΒ
ακτινοβολία. Για τη UVΑ, δεν υπάρχει αντίστοιχος δείκτης και η προστασία από
αυτήν, που όμως είναι πάντα μικρότερη (πολλές φορές το1/3 )μετριέται σε σχέση
με τον SPF του συγκεκριμένου αντιηλιακού (PPD). Η προστασία του αντιηλιακού
πρέπει να προσφέρεται έναντι της UVΒ, όσο και της UVΑ.
-Πώς επιλέγουμε αντιηλιακά;
Η προστασία με ευρέος φάσματος αντιηλιακά είναι επιβεβλημένη ειδικά σε άτομα με
παράγοντες κινδύνου για δερματικές κακοήθειες (κληρονομικότητα, πολλές ελιές,
ανοιχτό δέρμα). Ωστόσο, η προστασία αυτή δεν είναι πλήρης και ο ήλιος πρέπει να
αποφεύγεται ειδικά κατά την παιδική ηλικία, όπου οι μηχανισμοί άμυνας του
δέρματος ανεπαρκούν. Ο δείκτης SPF πρέπει να είναι υψηλός >30 για
αποτελεσματική προστασία και η ανανέωση πρέπει να γίνεται ανά 2-3 ώρες ή
νωρίτερα αν ιδρώνουμε ή κολυμπάμε.
Πρέπει επίσης να αναφέρεται υψηλή προστασία και για τη UVA. Σημαντική ιδιότητα
που πρέπει να έχουν τα αντιηλιακά είναι η φωτοσταθερότητα, να μην αλλοιώνεται
δηλαδή η σύνθεσή τους άρα και η αποτελεσματικότητά τους κατά την αλληλεπίδραση
της ηλιακής ακτινοβολίας και των αντιηλιακών τους φίλτρων. Επίσης, πρέπει να
έχουν μια σύσταση τέτοια που να παραμένει ανθεκτική και να προσφέρει προστασία
ακόμα και σε δύσκολες συνθήκες, όπως σε υψηλή θερμοκρασία ή κατά την εφίδρωση ή
στην επαφή με το νερό.
Tα μεταλλικά φίλτρα είναι
κατάλληλα για ευαίσθητες, καθώς και παιδικές επιδερμίδες. Τα συχνότερα
χρησιμοποιούμενα περιέχουν οξείδιο του ψευδαργύρου και διοξείδιο του τιτανίου.
