* Αλεξάνδρα Καραβά, Πολιτικός Μηχανικός, Απόφοιτος Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης &ΓιώργοςΣπανουδάκης, Οικονομολόγος, Απόφοιτος Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης – Κείμενο πολιτικής στο Ινστιτούτο ΕΝΑ
Η ψηφιακή τεχνολογία αποτελεί σήμερα θεμελιώδη συνιστώσα της
δημοκρατίας, της οικονομίας και της κοινωνικής ζωής. Τα δεδομένα, οι αλγόριθμοι,
οι πλατφόρμες και οι ψηφιακές υποδομές δεν είναι ουδέτερα. Αντίθετα,
ενσωματώνουν ιεραρχικές σχέσεις που πηγάζουν από την ισχύ και την ιδιοκτησία,
δηλαδή από τις παραγωγικές σχέσεις. Όποιος ελέγχει την τεχνολογία ελέγχει και
το πεδίο της δημόσιας πληροφορίας, των αποφάσεων και της παραγωγικής
διαδικασίας.
Επομένως, η ψηφιακή μετάβαση δεν μπορεί να θεωρείται τεχνική υπόθεση,
στο πλαίσιο ενός εκσυγχρονιστικού προγράμματος ρήξης με την «παραδοσιακή
κοινωνία», αλλά ένα βαθιά πολιτικό εγχείρημα του οποίου η υλοποίηση εν μέρει
προϋποθέτει και εν μέρει συνεπάγεται ανταγωνιστικές αξιακές και ιδεολογικές
δεσμεύσεις.
Η ελληνική εμπειρία της τελευταίας δεκαετίας αναδεικνύει αυτό το δίπολο.
Η πανδημία COVID-19 επιτάχυνε θεαματικά τον ψηφιακό μετασχηματισμό — οι συναλλαγές
στο gov.gr εκτινάχθηκαν από 8,8 εκατ. (2019) σε πάνω από 500 εκατ. (2022). Παρ’
όλα αυτά, η μεταρρύθμιση έγινε «με όρους έκτακτης ανάγκης»: χωρίς ενιαία
αρχιτεκτονική, με αποσπασματικά συστήματα, με αναπαραγωγή vendorlock-in, με
αυξημένη εξάρτηση από ιδιωτικές cloud υποδομές και με απουσία ισχυρών εγγυήσεων
για τα δικαιώματα και τα δεδομένα των πολιτών. Σε αυτό το πλαίσιο, η ψηφιακή
επιτάχυνση άφησε πίσω σημαντικά κοινωνικά στρώματα και ανέδειξε τη δομική
αδυναμία του ελληνικού κράτους να λειτουργήσει ως στρατηγικός επενδυτής,
εγγυητής διαφάνειας και φορέας δημοκρατικής τεχνολογίας.
Με βάση αυτά τα συμπεράσματα, το κείμενο προτείνει ένα νέο προοδευτικό
πλαίσιο ψηφιακής πολιτικής, που αντιμετωπίζει την τεχνολογία ως δημόσιο αγαθό.
Υποστηρίζει ότι τα δεδομένα, οι υποδομές, ο κώδικας και οι αλγόριθμοι αποτελούν
συλλογικές υποδομές, όχι ιδιωτικά περιουσιακά στοιχεία. Η θεμελιώδης αρχή είναι
ότι η ψηφιακή ισχύς πρέπει να κατανέμεται δημοκρατικά και να υπηρετεί το
δημόσιο συμφέρον. Προϋπόθεση για να συμβεί αυτό είναι ένα κράτος
«mission-oriented», όπως το περιγράφει η MarianaMazzucato, δηλαδή ένα κράτος
που δεν διευκολύνει απλώς την αγορά, αλλά καθοδηγεί, επενδύει και κινητοποιεί
γνώση και πόρους προς συλλογικούς στόχους.
Η συνολική κατεύθυνση είναι σαφής: χρειάζεται ένα νέο κοινωνικό
συμβόλαιο που να παίρνει στα σοβαρά τη σύγκρουση συμφερόντων γύρω από την
τεχνολογία και την τεχνητή νοημοσύνη. Η προοδευτική ψηφιακή μεταρρύθμιση που
περιγράφεται εδώ δεν αντιμετωπίζει την τεχνολογία ως ουδέτερο εργαλείο ανάπτυξης,
αλλά ως πεδίο ταξικής αντιπαράθεσης και δημοκρατικής διεκδίκησης. Στόχος δεν
είναι απλώς μια «σύγχρονη» Ελλάδα, αλλά μια Ελλάδα όπου η τεχνολογία υπηρετεί
τη δημοκρατία, την ισότητα και τη συλλογική ελευθερία — και όχι τα ολιγοπώλια,
τις ελίτ και τις λογικές επιτήρησης των πιο αδύναμων.
Όλο το κείμενο
πολιτικής εδώ
