Την Τετάρτη 26 Μαρτίου 2025 και ώρα 18:30 το Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης εγκαινιάζει την περιοδική έκθεση με τίτλο: Στάχτες και δάκρυα στη λίμνη...Ιστορία των Εβραίων της Καστοριάς.
Η έκθεση παρουσιάζει για πρώτη φορά τεκμήρια και σπάνιο αρχειακό υλικό από τους
συλλέκτες και ερευνητές Χρήστο Καββαδά, Σπυρίδωνα Αναγνώστου και Πέτρο Παπακυριακού
και αποτελεί μία πρωτοβουλία της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης και του
μη κερδοσκοπικού οργανισμού Eran.
Στόχος της έκθεσης είναι να προσεγγίσει την πλούσια ιστορία της προπολεμικής
εβραϊκής κοινότητας της Καστοριάς, καθώς και το τραύμα του Ολοκαυτώματος.
Παρακαλούνται οι εκπρόσωποι των Αρχών που επιθυμούν να παραστούν να ενημερώσουν
για την παρουσία τους με email στο info@jmth.gr.
Αναλυτικές πληροφορίες:
Η έκθεση βασίστηκε στο ομότιτλο βιβλίο του συγγραφέα Θρασύβουλου Παπαστρατή,
καθώς και σε άλλες αξιόλογες μελέτες για την εβραϊκή Κοινότητα της Καστοριάς.
Για την υλοποίησή της πραγματοποιήθηκε έρευνα στο Αρχείο του Εβραϊκού Μουσείου
Ελλάδος και στο Αρχείο του ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ στη Θεσσαλονίκη. Εντάσσεται στο πλαίσιο
των εκδηλώσεων για την 80ή επέτειο από την απελευθέρωση του στρατοπέδου
εργασίας και εξόντωσης του Άουσβιτς-Μπίρκεναου.
Την ημέρα των εγκαινίων θα πραγματοποιηθούν οι ομιλίες της Δρος Οντέτ
Βαρών-Βασάρ με τίτλο: «Μπέρρυ Ναχμίας: επιβίωση, μαρτυρία και μεταβίβαση της
μνήμης» και του Θρασύβουλου Παπαστρατή με τίτλο: «Ιστορία των Εβραίων της
Καστοριάς».
Η πρωτοτυπία της έκθεσης έγκειται στο γεγονός ότι περιλαμβάνει σπάνια
προπολεμικά, κατοχικά και μεταπολεμικά έγγραφα και τεκμήρια. Επίσης
παρουσιάζεται ψηφιακά η τρισδιάστατη αναπαράσταση της προπολεμικής Συναγωγής
Αραγονίας της Καστοριάς που υλοποιήθηκε με την συμβολή του Δρος Ηλία Μεσσίνα.
Οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να ξεναγηθούν σε μία νέα εφαρμογή ψηφιακού
χάρτη της Καστοριάς, στον οποίο σημειώνονται κατοικίες, λατρευτικοί χώροι και σημεία
εβραϊκής παρουσίας. Με την χρήση οθόνης αφής, μπορούν να αναζητήσουν ένα από τα
διαθέσιμα σημεία στο χάρτη και επιλέγοντάς τα με ένα άγγιγμα, μπορούν να έχουν
πρόσβαση σε πλούσιο πληροφοριακό υλικό, σχέδια και παλιές φωτογραφίες.
Επίσης μία εφαρμογή εικονικής πραγματικότητας με τη χρήση γυαλιών (VR) δίνει τη
δυνατότητα στον επισκέπτη να πετάξει πάνω από την πόλη της Καστοριάς και να
γνωρίσει τα σημαντικότερα σημεία εβραϊκής παρουσίας.
Το πληροφοριακό περιεχόμενο είναι διαθέσιμο στην Ελληνική και Αγγλική γλώσσα
(Σχεδιασμός – ανάπτυξη εφαρμογής: Digital Innovations, Νίκος Πάχτας).
Ταυτόχρονα, η έκθεση πλαισιώνεται από την προβολή οπτικοακουστικού υλικού.
Συγκεκριμένα προβάλλονται:
· δύο ιστορικές ταινίες από την επίσκεψη του Bocko Mayo το 1937, ένα πολύτιμο
τεκμήριο της εβραϊκής ζωής στην προπολεμική Καστοριά Ευγενική παραχώρηση των
Andrea Matza Grass και Sam Elias)
· το ντοκιμαντέρ «Trezoros, The lost Jews of Kastoria» (Ευγενική παραχώρηση της
οικογένειας Ρούσσο)
· το βίντεο «Shed a tear for us» παραγωγής του Δήμου Καστοριάς
· το βίντεο «Καστοριά» του Gill Lupo
Χρονικό των Ναζιστικών διώξεων κατά των Εβραίων της Καστοριάς:
Το πρωί της 24ης Μαρτίου του 1944 περίπου 1.000 Καστοριανοί Εβραίοι
στοιβάχτηκαν υπό καθεστώς βίας στο Γυμνάσιο Θηλέων και την επόμενη ημέρα,
ανήμερα της Εθνικής Επετείου της 25ης Μαρτίου οδηγήθηκαν με φορτηγά στο γκέτο
του Χαρμάνκιοϊ και στο στρατόπεδο του Παύλου Μελά.
Την 1η Απριλίου εκτοπίστηκαν από τον παλαιό σιδηροδρομικό σταθμό της
Θεσσαλονίκης με προορισμό το στρατόπεδο Άουσβιτς-Μπίρκεναου στην Πολωνία. Οι
απώλειες της Κοινότητας της Καστοριάς ανέρχονται σε ποσοστό 96%.
Μόνο 35 Καστοριανοί Εβραίοι κατάφεραν να διασωθούν. Ανάμεσα στις επιζήσασες
ήταν και η Μπέρρυ Ναχμίας, με αριθμό κρατουμένου του Άουσβιτς 76859 στο χέρι
της, ήταν μία εμβληματική φυσιογνωμία του Ελληνικού Εβραϊσμού που αποτέλεσε
σύμβολο του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα.
Η Μπέρρυ Ναχμία πρωτίστως εργάστηκε για την επαναδραστηριοποίηση της Ένωσης
Ομήρων Ισραηλιτών Ελλάδος, της οποίας ήταν Πρόεδρος για περισσότερο από 30 χρόνια.
Ως Πρόεδρος της Ένωσης εκπροσώπησε δυναμικά τους ομήρους στην Ελλάδα και το
εξωτερικό. Σημαντικό και πρωτοποριακό έργο της υπήρξε και η ίδρυση της Δεύτερης
Γενιάς Απογόνων Θυμάτων Ολοκαυτώματος, που δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία της
ευαισθητοποιώντας και οργανώνοντας τα παιδιά των επιζώντων.
Ταυτότητα της έκθεσης
ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ
Δρ. Ξένια Ελευθερίου
ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Δρ. Ξένια Ελευθερίου
Λούση Ναχμία
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Δρ. Ξένια Ελευθερίου
Θρασύβουλος Παπαστρατής (συγγραφέας-ερευνητής)
Χρήστος Καββαδάς (συλλέκτης-ερευνητής)
Δρ. Ηλίας Μεσσίνας
Υπ. Δρ. Αναστασία Λουδάρου (Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος)
Νισσήμ Μεβοράχ (ERAN)
Yπ. Δρ. Μαριάντζελα Χατζησταματίου
ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ: 26 ΜΑΡΤΙΟΥ- 31
ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2025
