Το 2024 συμπληρώνονται 50 χρόνια από τη Μεταπολίτευση και την εγκαθίδρυση της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας, της μακροβιότερης δημοκρατικής περιόδου στην ιστορία της ελληνικής κοινωνίας. Πρόκειται για μια περίοδο στην οποία κατοχυρώθηκαν ατομικές και πολιτικές ελευθερίες, εδραιώθηκε το φιλελεύθερο-δημοκρατικό κράτος δικαίου, επιλύθηκε η μακρόχρονη πολιτειακή εκκρεμότητα με την κατάργηση της μοναρχίας και τέθηκαν οι βάσεις του κοινωνικού κράτους, ενώ ο κομματικός ανταγωνισμός κατέστη το κύριο πεδίο πολιτικού ανταγωνισμού. Υπό αυτή την έννοια, η μεταπολιτευτική διευθέτηση θα μπορούσε αναντίρρητα να χαρακτηριστεί ως «η εποχή της δημοκρατίας».
Ταυτόχρονα, τη Μεταπολίτευση σημάδεψαν μια σειρά από αντιφάσεις, ιδίως
ως προς τον τρόπο με τον οποίο η χώρα εντάχθηκε στον διεθνή καταμερισμό
εργασίας, οι οποίες διαμόρφωσαν ένα διαρκές παραγωγικό και αναπτυξιακό
έλλειμμα, με απόληξη τη μεγάλη κρίση του 2010. Η Γ΄ Ελληνική Δημοκρατία
χαρακτηρίστηκε από μια κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική άνθηση, αλλά και
από μια καθολική κρίση· από την ανάδυση ισχυρών συλλογικών αιτημάτων, αλλά και
από αλλεπάλληλες διαψεύσεις συλλογικών προσδοκιών. Η «εποχή της δημοκρατίας»
φέρει ανεξίτηλα το σημάδι της μαζικοποίησης της πολιτικής συμμετοχής, αλλά και
της βαθμιαίας πολιτικής αποστράτευσης· της πύκνωσης και του πολλαπλασιασμού της
οργανωμένης συλλογικής δράσης, αλλά και της εξατομίκευσης και της
αποϊδεολογικοποίησης· της οικοδόμησης νέων δημόσιων κοινωνικών και αναπτυξιακών
θεσμών, αλλά και της προϊούσας υποβάθμισης των δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών·
της εμπέδωσης ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων και ελευθεριών και της
διεύρυνσης των δημοκρατικών διαδικασιών, αλλά και της διάβρωσης των
δικαιοκρατικών εγγυήσεων και της λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών στη
διάρκεια της κρίσης.
Οι αντιφάσεις που σημάδεψαν την εποχή της δημοκρατίας θα καθορίσουν σε
μεγάλο βαθμό και το μέλλον της. Γι’ αυτό και το ΕΝΑ επιλέγει να προσεγγίσει τη
φετινή επέτειο στρέφοντας το βλέμμα στο αύριο, στο μέλλον της δημοκρατίας, της
εμβληματικότερης παρακαταθήκης αυτής της 50ετίας. Υπό το πρίσμα της
δημοκρατικής μεταπολιτευτικής εμπειρίας και των ποικίλων εκφάνσεών της σε
κρίσιμα πεδία, θα επιχειρήσει να ανασυγκροτήσει το παρόν και να οραματιστεί το
μέλλον της ελληνικής κοινωνίας.
Στο πλαίσιο αυτό, το ΕΝΑ αναμετριέται στο συνέδριό του με μια σειρά από
ερωτήματα που γεννούν οι κυρίαρχες αναγνώσεις της Μεταπολίτευσης και τα
σύστοιχα αφηγήματα: Γιατί δεν κερδήθηκε τελικά το μεταπολιτευτικό στοίχημα της
συλλογικής ευημερίας; Είναι άραγε ασύμβατες μεταξύ τους οι έννοιες της
οικονομικής ανάπτυξης και της δημοκρατίας; Εάν ο μεταπολιτευτικός κύκλος έχει
πια κλείσει οριστικά, ποιο θα μπορούσε να είναι σήμερα το βασικό αιτούμενο μιας
«νέας Μεταπολίτευσης»; Μπορεί η μεταπολιτική και η μεταδημοκρατία να είναι το
μέλλον της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας;
Στόχος του συνεδρίου «1974-2024: Η εποχή της δημοκρατίας και το μέλλον
της» είναι να προσφέρει μια νέα, δυναμική οπτική της περιόδου, ώστε να
διευρύνει και να εμπλουτίσει τη δημόσια συζήτηση γύρω από τον απολογισμό του
πρόσφατου παρελθόντος με την ανάδειξη των προκλήσεων του παρόντος και του
μέλλοντος. Ζούμε σε μια εποχή στην οποία οι κοινωνικές και οικονομικές
ανισότητες διευρύνονται, το δημοκρατικό έλλειμμα μεγεθύνεται και η κλιματική
κρίση οξύνεται. Οι προκλήσεις που γεννά η εξάπλωση της τεχνητής νοημοσύνης
γιγαντώνονται και οι γεωπολιτικές συγκρούσεις κλιμακώνονται. Θα μπορούσαμε να
πλοηγηθούμε σε αυτή την τόσο απαιτητική συνθήκη με οδηγό τη δημοκρατική
μεταπολιτευτική παρακαταθήκη; Πώς μπορούν σήμερα να ενισχυθούν οι δημοκρατικοί
θεσμοί και να διευρυνθεί η δημοκρατική συμμετοχή, να περιοριστούν οι ανισότητες
και οι αποκλεισμοί και να προωθηθεί η δίκαιη και βιώσιμη κοινωνική αναπαραγωγή;
Σε μια προσπάθεια να απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα, το ΕΝΑ επιλέγει να
εξετάσει την πορεία της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας από τη σκοπιά της κοινωνίας,
των κοινωνικών κινημάτων και των μετασχηματιστικών πολιτικών εγχειρημάτων.
Εστιάζοντας στα αιτούμενα και τις προϋποθέσεις ενός προοδευτικού κοινωνικού
μετασχηματισμού, θα επιχειρήσει να σκιαγραφήσει τους βασικούς άξονες μιας
εναλλακτικής πρόσληψης του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος της
χώρας, συνεξετάζοντας την οικονομία, την πολιτική και την κοινωνία, το
περιβάλλον, τον πολιτισμό και τη θέση της Ελλάδας στον διεθνή γεωστρατηγικό
ανταγωνισμό ως αλληλοσυνδεόμενα και αλληλεξαρτώμενα πεδία που επιδρούν
καταλυτικά στην ποιότητα της δημοκρατίας.
Το πρόγραμμα του συνεδρίου αναλυτικά:
https://enainstitute.org/event/programma-synedriou-1974-2024-h-epochi-tis-dimokratias-to-mellon-tis/
Πληροφορίες για το συνέδριο: https://enainstitute.org/synedrio/
