Ο Πάπας ήταν χθες. Τη θέση του καταλαμβάνει σήμερα αυτοβούλως μια
γυναίκα – η Σάρα Βάγκενκνεχτ,ηΓερμανίδα πολιτικός που θεωρεί εαυτή την
τελευταία εναπομένουσα κάτοχο του παπικού αλάθητου. Ο λόγος της ηχεί σαννόμος.
Συνδιαλλαγή, συναίνεση ή συμβιβασμόςτής είναι ξένες λέξεις. Αυτό είχε ήδη
διαφανεί όσο ήταν ακόμα στην ηγεσίατου κόμματος της γερμανικής Αριστεράς
(DieLinke), κάτι που προκαλούσε συνεχείς εσωκομματικές τριβές, έγινε όμως
ολοφάνεροστα μέσα του 2023, όταν η Βάγκενκνεχταποσχίσθηκε από αυτήν για να
ιδρύσει μια προσωποπαγή πολιτική επιχείρηση: τηνBündnis (Συμμαχία)
SarahWagenknecht (BSW). Από τότε, οι δηλώσεις της μοιάζουν με παπικές
εγκυκλίους, ενώ η ίδια έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο σε όλες τις
κομματικές δραστηριότητες: «Όποιος θέλει να συνασπισθεί μαζί μας πρέπει να
μιλήσει και μαζί μου!», αποφάνθηκε πρόσφατα, αναφερόμενη στην πρόθεση των
Χριστιανοδημοκρατών να διαπραγματευθούν με τη «Συμμαχία» για το σχηματισμό
κυβέρνησης συνασπισμού στον απόηχο των εκλογών της 1ης Σεπτεμβρίου στη
Θουριγγία και τη Σαξονία. Τέτοιες διαπραγματεύσεις γίνονται κανονικά από την
ηγεσία των κρατιδιακών κομμάτων, η Βάγκενκνεχτ δεν διστάζει όμως, χάριν της
δικής της προβολής, να υποβαθμίσει πρακτικάσε κομπάρσους τους προέδρους των
δικών της οργανώσεων (και στα δύο κρατίδια γυναίκες).
Η ακαμψία αυτή είναι δίκοπο μαχαίρι. Παράδειγμα, η στάση της έναντι της
σχεδιαζόμενης για το 2026 εγκατάστασης αμερικανικών πυραύλων στη Γερμανία, που
στοιχειοθετείται ως αμυντική αντίδραση στη «ρωσική απειλή». Οι
Σοσιαλδημοκράτες, που ηγούνται του τριμερούς κυβερνητικού συνασπισμού στο
Βερολίνο (μαζί με τους Πράσινους και τους Ελεύθερους Δημοκράτες)έχουν
ταχθεί,διά στόματος του Καγκελαρίου ΌλαφΣολτς,υπέρ της εγκατάστασης, το ίδιο
και οι αντιπολιτευόμενοι Χριστιανοδημοκράτες.
Η Βάγκενκνεχτ,αντίθετα,είναι κάθεταεναντίον της. «Η απόρριψή της είναι
για μας αδιαπραγμάτευτο θέμα», τονίζει. Για να διευκρινίσει στη συνέχεια ότι
την ίδια στάση πρέπει να επιλέξουν και οι κυβερνήσεις των κρατιδίων στις οποίες
ενδεχομένως θα συμμετάσχει το κόμμα της. Έτσι βάζει ανυπέρβλητα εμπόδια στη
συγκρότηση συνασπισμού με τους Χριστιανοδημοκράτες. Το κύριο πλεονέκτημα αυτής
της στάσης: η Βάγκενκνεχτ μπορεί να εκμεταλλεύεται εκλογικά στο έπακρο τον
διαπιστωμένο, ιδίως στα κρατίδια της πρώην Ανατολικής Γερμανίας,φόβο για
στρατιωτική εμπλοκή της Γερμανίας στον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας. Το βασικό
μειονέκτημα: το κοφτό «όχι» τής στερεί τη διαπραγματευτική ευελιξία που είναι
απαραίτητη για να κάνει πράξη το όραμά της – τη συμμετοχή στη διακυβέρνηση της
χώρας σε τοπικό και ομοσπονδιακό επίπεδο. Τυχόν –όχι απίθανη– υπαναχώρησή της
θα έπληττε σίγουρα το ηγετικό της προφίλ.
Όλα δείχνουν ότι η «Συμμαχία» θα συνεχίσει να προελαύνει επιτυχώς. Τα
εκλογικά ποσοστά της στη Θουριγγία (15,8%) και στη Σαξονία (11,8%) απέχουν μεν
πολύ από τις αστρονομικές τιμές που κατέγραφαναρχικά οι δημοσκοπήσεις, όμως η
είσοδός της στα διάφορα κοινοβούλια φαίνεται εξασφαλισμένη. Ένας λόγος γι’ αυτό είναι η αναφερθείσα
διάχυτη «δίψα για ειρήνη», ένας άλλος οι επιπτώσεις που έχουν στο εκλογικό σώμα
α) τα συστημικά μέσα ενημέρωσης, που ανακυκλώνουν το γενικότερο δεξιό τρεντ στη
Γερμανία, καθώς και τα ανεξέλεγκταsocialmedia, που επιταχύνουν την «αποκόλληση»
των ψηφοφόρων από τα παραδοσιακά κόμματα, χωρίς να προσφέρουν οποιοδήποτε
δημοκρατικό αντίβαρο και β) η πολιτική της κυβέρνησης Σολτς, που, στον
στρατιωτικό ιδίως τομέα, έχει επιβάλει μιαδραστική «αλλαγή εποχής» (Zeitwende),
ήτοι τηνεπιστροφή στο μιλιταρισμό, με ό,τι αρνητικό συνεπάγεται αυτό για το
κοινωνικό κράτος και το ψυχικό ισοζύγιο των πολιτών. Το αποτέλεσμα είναι η
γένεση ενός νέου δισδιάστατου πολιτικού υποκειμένου, του «αριστεροαυταρχικού
ψηφοφόρου» (linksautoritärerWähler)[1], ο οποίος αφενός
τάσσεται υπέρ της ενίσχυσης του κοινωνικού κράτους (αριστερή διάσταση) και από
την άλλη στρέφεται κατά των ξένων και όσων άλλων θεωρεί απειλή για την ύπαρξή
του (αυταρχική διάσταση). Αυτοί οι ψηφοφόροι, το δυναμικό των οποίων, σύμφωνα
με τις δημοσκοπήσεις, ξεπερνά το 20% του εκλογικού σώματος, δεν είχαν μέχρι
πρότινος εκλογική κάλυψη. Το κενό της έρχεται να καλύψει τώρα –και δη με
μονοπωλιακό τρόπο–η «Συμμαχία» της Βάγκενκνεχτ. Η Linke είναι εκ προοιμίου
αποκλεισμένη από αυτήν, επειδή δεν διαθέτει την «αυταρχική» διάσταση. Σε
αντιστοιχία με την εκλογική της πελατεία βρίσκεται έτσι και ο διπλός
χαρακτηρισμός της BSWως κόμματος με αφενός προοδευτικά οικονομικά και αφετέρου
αντιδραστικά/αυταρχικάπολιτισμικά χαρακτηριστικά, με επίσης αυταρχική πολιτική
ηγέτιδα.
Φαινομενικά λοιπόν η «Συμμαχία» παραμένει με το ένα πόδι στην Αριστερά.
Η ίδια η Βάγκενκνεχτ αυτοχαρακτηρίζεται «συντηρητική αριστερή», ενώ ο στενός
συνεργάτης της Κρίστιαν Λάιε, πηγαίνοντας πιο πέρα, διαπιστώνει: «Με την
κλασική έννοια, είμαστε αριστερό κόμμα, επειδή εκπροσωπούμε αυτό που ήταν παλιά
αριστερό: κοινωνική δικαιοσύνη, αναδιανομή και ειρήνη». Μόνο που οι λέξεις
«Δεξιά» και «Αριστερά», προσθέτει, είναι πλέον κενές φράσεις, που δεν
συνεισφέρουντίποτα στη βελτίωση των συνθηκών ζωής των απλών πολιτών – κάτι που
καθιστά αναγκαία μια νέα προοδευτική ορολογία. Όμως η συνεχιζόμενη συκοφάντηση
των προσφύγων, για τους οποίους πρόσφατα η Βάγκενκνεχτ ισχυρίσθηκε ότι το
κράτος τούς ευνοεί έναντι των ντόπιων, περιορίζει και την προοδευτικότητά της
νέας ορολογίας στον καθαρά οικονομικό τομέα.
Η διάσπαση της Αριστεράς δεν αποτελεί γερμανική πρωτοτυπία. Είχε
προηγηθεί ο εκφυλισμός της στην Ιταλία, στην Ισπανία και ιδιαίτερα στην Ελλάδα,
όπου ο ΣΥΡΙΖΑυπείχεγια μεγάλο διάστημα θέση κινηματικού υποδείγματος.Η κρίση
έχει ενδιάμεσα γενικευθεί, κάτι που εκφράστηκε πρόσφατα με την αποχώρηση επτά
κομμάτωναπό το κόμμα της ευρωπαϊκής Αριστεράς (μ.ά. του γαλλικούLaFranceinsoumise,
του ισπανικούPodemos και του φιλανδικούLinksallianz), που ίδρυσαν νέο διεθνικό
φορέα, τη «Συμμαχία της Ευρωπαϊκής Αριστεράς για τους Ανθρώπους και τον
Πλανήτη» (ELA). Ούτε σε αυτή τη Συμμαχία χωρά φυσικά η «Συμμαχία» της
Βάγκενκνεχτ, που ακολουθεί μοναχική πορεία σε αχαρτογράφητα πολιτικά νερά.
«Η Βάγκενκνεχτ έφερε τα πάνω κάτω στο γερμανικό πολιτικό σύστημα», τιτλοφορούσε τις προάλλες το περιοδικό DerSpiegel. Απόδειξη, ότι κανένα παραδοσιακό κόμμα δεν μπορεί πλέον να κυβερνήσει άνετα χωρίς τη σύμπραξή της. Για την ίδια ωστόσο ο θρίαμβός της είναι μισός. Ο πρωταρχικός στόχος της να κερδίσει μεγάλο κομμάτι της εκλογικής πελατείας του «δεξιοαυταρχικού κόμματος» Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) δεν ευοδώθηκε. Η πλειοψηφία των ψηφοφόρων της προήλθε από την Linke, τους Σοσιαλδημοκράτες και τους Πράσινους. Λάθος της; Κάθε άλλο. Και τα λάθη μιαςαυτόκλητης αλάθητηςηγέτιδας δεν μπορεί παρά να είναι σωστά.
[1]Βλ. μ.ά.: Horst Kahrs, «Kulturkampf mit Sarah Wagenknecht.
Zum politischen Potential einer linksautoritären Partei»,στοBlätter für deutsche und internationale Politik, τεύχος 10/2023, σ.69-76.
