Στις 3 Ιουλίου τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση από το αρμόδιο υπουργείο το
«Νέο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό» (ΕΧΠ Τουρισμού) και η
Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) που το συνοδεύει. Η
διαβούλευση ολοκληρώθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου.
Η εκπόνηση ειδικού χωροταξικού πλαισίου για τον τουρισμό αποτελεί
υποχρέωση του κράτους, η οποία απορρέει από το άρθρο 24 παρ. 2 του Συντάγματος,
που αφορά τη χωροταξική διάρθρωση της χώρας. Με βάση την ισχύουσα νομοθεσία (ν.
4447/2016, όπως τροποποιήθηκε με τον ν. 4759/2020), ο χωρικός σχεδιασμός, εκτός
από την Εθνική Χωρική Στρατηγική, περιλαμβάνει επίσηςτην εκπόνηση ειδικών
κλαδικών χωροταξικών σχεδίων, ώστε να αποφεύγονται οι συγκρούσεις χρήσεων γης
μεταξύ διαφορετικών δραστηριοτήτων. Μέχρι σήμερα, έχουν εκπονηθεί, σε
διαφορετικές χρονικές στιγμές, ειδικά χωροταξικά πλαίσια για τη βιομηχανία, την
εξόρυξη, τις ΑΠΕ, τις υδατοκαλλιέργειες και τον τουρισμό (τα προηγούμενα
χωροταξικά πλαίσια για τον τουρισμό εκπονήθηκαν το 2009 και το 2013,
αντίστοιχα, αλλά κατέπεσαν μετά από προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας).
Από τη νομοθεσία προβλέπεται επίσης η εκπόνηση αντίστοιχων σχεδίων τόσο σε
επίπεδο περιφέρειας (Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια – ΠΧΠ) όσο και σε επίπεδο
μίας ή περισσοτέρων δημοτικών ενοτήτων (Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια – ΤΠΣ, τα
οποία εκπονούνται αυτή την περίοδο).
Στόχος του συνόλου αυτών των σχεδίων είναι η βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας,
«μια ανάπτυξη που συνθέτει και σταθμίζει κοινωνικούς, οικονομικούς και
περιβαλλοντικούς στόχους» (άρθρο 1 του ν. 4447/2016). Το ερώτημα είναι εάν το
υπό κρίση ΕΧΠ Τουρισμού υπηρετεί αυτόν το στόχο, εναρμονιζόμενο προς τις
διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας σε ό,τι αφορά την προστασία του περιβάλλοντος,
καθώς και εάν συμβάλλει στον βιώσιμο τουρισμό και στη βιώσιμη ανάπτυξη των
διαφορετικών περιοχών αυτής, ιδίως όσων δέχονται τη μεγαλύτερη τουριστική πίεση
(νησιωτικές, παράκτιες και αστικές περιοχές).
ΕΧΠ Τουρισμού και βιώσιμη ανάπτυξη
Ένα χωροταξικό σχέδιο καλείται να αποτυπώσει και να αξιολογήσει τις
συνέπειες ενός αναπτυξιακού σχεδίου στο χώρο, καθώς και να επιλέξει
–τεκμηριωμένα και με βάση συγκεκριμένα κριτήρια– τη βέλτιστη μελλοντική πορεία
μεταξύ εναλλακτικών σεναρίων, έχοντας πρώτα αποτιμήσει την υφιστάμενη
κατάσταση. Φαντάζει λοιπόν μάλλον ανακόλουθο να ξεκινά η συζήτηση για ένα νέο
ΕΧΠ Τουρισμού χωρίς να έχει προηγουμένως απαντηθεί το ερώτημα «τι τουρισμό και
τι ανάπτυξη έχουμε;», αλλά και «τι τουρισμό και τι ανάπτυξη θέλουμε;».
Από το νέο ΕΧΠ Τουρισμούαπουσιάζει οποιαδήποτε δέσμευση για την
προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή με βάση τις πρόνοιες της Εθνικής Χωρικής
Στρατηγικής (όσον αφορά, για παράδειγμα, τη διαχείριση των υδατικών πόρων, την
προστασία της βιοποικιλότητας ή τηνκατασκευή χιονοδρομικών κέντρων και
εγκαταστάσεων γκολφ) ήτην τρωτότητα των περιοχών στις οποίες προβλέπεται να
γίνουν επενδύσεις, τόσο των παράκτιων (στις οποίες συγκεντρώνεται πάνω από το
80% της τουριστικής δραστηριότητας στη χώρα μας) όσο και των υπολοίπων
(ορεινών). Το αντίθετο, θα έλεγε κανείς, αφού η απόλυτη προτεραιότητα που
φαίνεται να δίνεται σε τουριστικά καταλύματα πολυτελείας επιβεβαιώνει ότι το
ΕΧΠ Τουρισμού και η ΣΜΠΕ δεν λαμβάνουν καθόλου υπόψη τους περιορισμούς που
θέτει η κλιματική αλλαγή, παρά τα όσα αναφέρονται στην Εθνική Χωρική
Στρατηγική.
Η προτεραιότητα που δίνεται στις εκτός σχεδίου οργανωμένες μορφές
μεγάλων τουριστικών αναπτύξεων αλλοιώνει ακόμη περισσότερο τη φύση του
ελληνικού τουρισμού και αυτό που έχει καταστήσει τη χώρα μας ελκυστικό
τουριστικό προορισμό: την άμεση λειτουργική σχέση των τουριστών με τις
οικιστικές περιοχές και την τοπική κοινωνία, αλλά και τις πολλές μικρές
τουριστικές και άλλες επιχειρήσεις. Έτσι, πέρα από την αλλοίωση του τοπίου και
της ταυτότητας των προορισμών (ειδικά των νησιών, λόγω της περιορισμένης
κλίμακάς τους), προκύπτει σοβαρή περιβαλλοντική επιβάρυνση (π.χ. κατάτμηση
βιοτόπων και αύξηση των μετακινήσεων με αυτοκίνητο), αλλά και εκτροπή των
οικονομικών ροών εκτός της τοπικής οικονομίας και κοινωνίας. Το νέο ΕΧΠ
Τουρισμού φαίνεται να βάζει το κατάλυμα στη θέση του προορισμού. Κατά συνέπεια,
κινείται σε μια κατεύθυνση που αντιτίθεται στις επίσημες διακηρύξεις (και στις
διαφημιστικές καμπάνιες για την τουριστική προβολή της χώρας) που συνηθίζονται.
Επιθυμητό θα ήταν ένα σενάριο πλήρους μεταρρύθμισης/ανατροπής της
λειτουργίας της τουριστικής οικονομίας, το οποίο:
- θα βελτιώνει το αποτύπωμά της μετασχηματίζοντας το παραγωγικό και
καταναλωτικό πρότυπο π.χ. λιγότερα αλλά μεγαλύτερης διάρκειας ταξίδια για τη
μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος των μετακινήσεων, μείωση του διαθέσιμου
χώρου ανά άτομο για τη μείωση του οικολογικού αποτυπώματος στη Γη, περιορισμός
της κατανάλωσης νερού ανά διανυκτέρευση, μείωση της καταναλισκόμενης ενέργειας
και της παραγωγής κάθε είδους αποβλήτων.
- θα μετασχηματίσει σταδιακάτον «μαζικό τουρισμό ήλιου και θάλασσας» σε
«τουρισμό ευεξίας» για τους επισκέπτες, «τουρισμό ικανοποίησης» για
εργαζομένους και επιχειρηματίες και σε «τουρισμό ευζωίας» για τους κατοίκους,
αξιοποιώντας όχι μόνο το θαλασσινό νερό αλλά και το θερμό (ιαματικές πηγές) και
το γλυκό (ποτάμια και λίμνες), διασπείροντας την τουριστική δραστηριότητα και
στην ενδοχώρα και δημιουργώντας και ένα νέο brandname («Ελλάδα: Η τριλογία του
νερού»).
- θα διατηρεί και θα αναδεικνύει την ταυτότητα κάθε προορισμού μέσα από
την παραγωγή μοναδικών «γαλαζιο-πράσινων» εμπειριών ποιότητας για όσους
ενδιαφέρονται για ειδικά προϊόντα με βάση τον πολιτισμό (συμπεριλαμβανομένης
διατροφής) και τη φύση (συμπεριλαμβανομένου του δομημένου περιβάλλοντος, των
αγροτικών τοπίων κ.λπ.) με τη βοήθεια εκπαιδευμένων ατόμων, μετατοπίζοντας την
εστίαση της τουριστικής εμπειρίας από το κατάλυμα στον προορισμό και στις
δραστηριότητες.
Συμπερασματικά
Με βάση τα παραπάνω, προτείνεται:
η απόσυρση του προτεινόμενου ΕΧΠ Τουρισμού
η εκπόνηση ενός Εθνικού Σχεδίου Τουρισμού που:
να βασίζεται στην αξιολόγηση της υπάρχουσας κατάστασης με όρους βιωσιμότητας
ανά ζώνη (νησιά, πόλεις, παράκτιες περιοχές, ορεινές, λοιπές, αγροτικές) και
προορισμό
να προτείνει εναλλακτικά σενάρια (σε επίπεδο χώρας και επιμέρους
ζωνών-προορισμών) επί των οποίων θα γίνεται ουσιαστική διαβούλευση προκειμένου
να επιλεγεί το βέλτιστο δυνατό
η εκπόνηση νέου ΕΧΠ Τουρισμού που θα καθορίζει πού θα γίνουν οι όποιες
τουριστικές επενδύσεις επιτραπούν με βάση τα όρια που θα τεθούν
η εκπόνηση ολοκληρωμένων περιφερειακών και τοπικών αναπτυξιακών σχεδίων
με σαφείς αναπτυξιακές κατευθύνσεις και ενσωμάτωση του τουρισμού ως μίας μόνο
από τις πιθανές δραστηριότητες.
Όλο το κείμενο εδώ: https://shorturl.at/fQfq4
