Η Ελοντί Φάμπρ, λέκτορας στη Σχολή Ιστορίας, Ανθρωπολογίας, Φιλοσοφίας και Πολιτικής στο Queen’sUniversityBelfastμιλάει στο Ινστιτούτο ΕΝΑ για το αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών στη Γαλλία και για το πώς διαμορφώνονται οι μετεκλογικές συνθήκες στη χώρα.
* Συνέντευξη στον Κώστα Ελευθερίου, Συντονιστή του Κύκλου Πολιτικής
Ανάλυσης ΕΝΑ
Πώς μπορούμε να εξηγήσουμε το αποτέλεσμα του δεύτερου γύρου με βάση τα
αποτελέσματα που προέκυψαν από τον πρώτο γύρο;
Μετά τον πρώτο γύρο, ο Εθνικός Συναγερμός αναμενόταν να κερδίσει τις
περισσότερες έδρες, χωρίς όμως να πετύχει την πλειοψηφία των εδρών της
Εθνοσυνέλευσης, ο αριστερός εκλογικός συνασπισμός Νέο Λαϊκό Μέτωπο προβλεπόταν
να έρθει δεύτερος και ο εκλογικός συνασπισμός του Μακρόν «Μαζί» (στην οποία
συμμετείχε το κόμμα του η «Αναγέννηση») τρίτη. Μεταξύ των δύο γύρων το RN
προσπάθησε να κινητοποιήσει τους ψηφοφόρους του υποστηρίζοντας ότι θα μπορούσε
να κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών και ότι δεν θα κυβερνούσε ως
κυβέρνηση μειοψηφίας.
Μπροστά σε μια προοπτική νίκης της ριζοσπαστικής Δεξιάς, τα κόμματα της
Αριστεράς και του συνασπισμού του Μακρόν προχώρησαν σε μια στρατηγική
«ρεπουμπλικανικού μετώπου». Αυτή αναφερόταν στην απόσυρση υποψηφίων που βγήκαν
τρίτοι στην εκλογική τους περιφέρεια στον πρώτο γύρο για να στηριχθεί ο οποίος
εναπομείνας «ρεπουμπλικανικός» (δηλαδή μη-ΡΝ) υποψήφιος. Σύμφωνα με το εκλογικό
σύστημα εάν κανένας υποψήφιος δεν έχει κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία των
ψήφων στον πρώτο γύρο, οι δύο πρώτοι σε ψήφους και κάθε υποψήφιος που
υποστηρίζεται από πάνω από το 12,5% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων προκρίνονται
στον δεύτερο γύρο. Λόγω υψηλής συμμετοχής, ο πρώτος γύρος οδήγησε σε αριθμό
ρεκόρ πιθανών τριπλών αναμετρήσεων στον δεύτερο γύρο. Στις εκλογικές
περιφέρειες όπου οι υποψήφιοι του Εθνικού Συναγερμού κατέλαβαν μία από τις δύο
πρώτες θέσεις, η κατανομή των ψήφων των πλην Εθνικού Συναγερμούυποψήφιων αύξησε
την πιθανότητα νίκης του τελευταίου. Το Νέο Λαϊκό Μέτωπο ανακοίνωσε αμέσως ότι
θα απέσυρε όλους τους υποψηφίους του για την τρίτη θέση –αντίθετα η προσέγγιση
του Ensemble ήταν πιο ανοργάνωτη, επιδεικνύοντας κάποια απροθυμία στο να
αποσυρθεί προς όφελος των υποψηφίων της Ανυπότακτης Γαλλίας. Τελικά, απέσυραν
τους περισσότερους από τους υποψηφίους τους που κατέλαβαν την τρίτη θέση. Το
μεταγκολικό κόμμα «Οι Ρεπουμπλικάνοι» επέλεξε να διατηρήσει όλους τους
υποψηφίους του ασχέτως θέσης που κατέλαβαν.
Η νίκη-έκπληξη του Νέου Λαϊκού Μετώπου, το αξιοπρεπές αποτέλεσμα του
Μαζί και η αποτυχία του Εθνικού Συναγερμού να κερδίσει την πλειοψηφία των εδρών
στην Εθνοσυνέλευση είναι άμεσα αποτελέσματα αυτού του ρεπουμπλικανικού μετώπου.
Οι έρευνες μετά τον δεύτερο γύρο δείχνουν ότι οι αριστεροί ψηφοφόροι
κινητοποιήθηκαν περισσότερο κατά του Εθνικού Συναγερμού, με το 70% όσων ψήφισαν
Νέο Λαϊκό Μέτωπο στον πρώτο γύρο να ψηφίζουν κατά του RN στον δεύτερο γύρο,
είτε ο (ρεπουμπλικανικός) υποψήφιος ήταν από το μακρονικό κόμμα «Αναγέννηση»
είτε από την κυρίαρχη δεξιά. Οι ψηφοφόροι της «Αναγέννησης» ψήφισαν επίσης κατά
του Εθνικού Συναγερμού αλλά σε χαμηλότερα ποσοστά, ιδίως όταν ο υποψήφιος που
δεν ανήκε στον Εθνικό Συναγερμόπροερχόταν από την Ανυπότακτη Γαλλία.
Ποιες είναι οι κοινωνικές βάσεις της ακροδεξιάς στη Γαλλία σήμερα;
Οι κοινωνικές βάσεις της ακροδεξιάς βρίσκονται σταθερά μεταξύ των
λιγότερο προνομιούχων και της εργατικής τάξης. Μετά τον πρώτο γύρο, οι
μετεκλογικές έρευνες έδειξαν ότι αντίστοιχα ποσοστά ατόμων που
αυτοπροσδιορίζονταν ως εργαζόμενοι είχαν ψηφίσει τον Εθνικό Συναγερμόκαι το Νέο
Λαϊκό Μέτωπο, αλλά όσοι δήλωνανμη προνομιούχοι υποστήριξαν σε μεγάλο βαθμό τον
Εθνικό Συναγερμό. Αυτό αποτελεί συνέχεια προηγούμενων τάσεων: ο Εθνικός
Συναγερμός προσελκύει κυρίως ψηφοφόρους με λαϊκό υπόβαθρο, δυσαρεστημένους με
το βιοτικό τους επίπεδο και από θεματικές όπως η μετανάστευση.
Ωστόσο, η συνεχιζόμενη άνοδος του Εθνικού Συναγερμού μπορεί να εξηγηθεί
και από την κανονικοποίηση του λόγου του για θεματικές όπως η μετανάστευση, η
ένταξη των μεταναστώνκαι η θέση του Ισλάμ στη γαλλική κοινωνία. Αυτή η
κανονικοποίηση οφείλεται σε διάφορους παράγοντες: τη στρατηγική της ΜαρίνΛεπέν
για την «αποδαιμονοποίηση» και την επαγγελματοποίηση του κόμματος, η οποία το
κάνει να εμφανίζεται πιο μετριοπαθές, παρόλο που οι πολιτικές του παραμένουν σε
γενικές γραμμές οι ίδιες και η αποδοχή από άλλα τμήματα της πολιτικής τάξης,
δεξιά και αριστερά, ορισμένων από τις θεματικές της προεκλογικής εκστρατείας
του Εθνικού Συναγερμού, όπως η ένταξη των μεταναστών και η θέση του Ισλάμ σε
μια κοσμική κοινωνία. Αυτό οδήγησε σε ευρύτερη αποδοχή του Εθνικού
Συναγερμούκαι από άλλες κοινωνικές ομάδες, χωρίς την οποία η εκλογική διεύρυνση
του Εθνικού Συναγερμού δεν θα ήταν δυνατή. Η ψήφος δε στον Ερίκ Ζεμούρ,
ακροδεξιό υποψήφιο το 2022, έδειξε ότι υπάρχει ένα περισσότερο μεσοαστικό
εκλογικό ακροατήριο που υποστήριζε τις πιο ακραίες πολιτικές σε αυτά τα
ζητήματα, αν και ήταν υπέρπερισσότερο φιλελεύθερων οικονομικών πολιτικών από
αυτές που προτείνει ο Εθνικός Συναγερμός.
Πόσο εφικτό πιστεύεις ότι θα είναι να συναντηθούν οι δυνάμεις του Κέντρου και
της Αριστεράς σε έναν κυβερνητικό συνασπισμό;
Αυτό θα ήταν αρκετά δύσκολο, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Ο Πρόεδρος
Μακρόν, ο οποίος είναι ο αποκλειστικά υπεύθυνος για τον διορισμό του πρωθυπουργού,
φαίνεται να ενδιαφέρεται να σχηματίσει έναν συνασπισμό μεταξύ του κόμματός του
της «Αναγέννησης» και της Δεξιάς για να αποτρέψει μια αριστερή κυβέρνηση.
Ωστόσο, η «Αναγέννηση» είναι διχασμένη σε αυτό το θέμα. Οι αριστερόστροφοι
βουλευτές της φαίνεται να προτιμούν έναν συνασπισμό με το Σοσιαλιστικό Κόμμα
και τους Πράσινους, αλλά όχι με την «Ανυπότακτη Γαλλία», ενώ η δεξιά του
κόμματος προτιμά έναν συνασπισμό με τους Ρεπουμπλικάνους, παρόλο που ο νέος
κοινοβουλευτικός ηγέτης τους έχει αποκλείσει τη συμμετοχή τους σε οποιονδήποτε
συνασπισμό.
Το Σοσιαλιστικό Κόμμα και οι Πράσινοι μάλλον είναι απρόθυμοι να
συμμετάσχουν σε συνασπισμό με το κόμμα του Μακρόν, καθώς ο Μακρόν έχει περάσει
τα τελευταία επτά χρόνια προσπαθώντας να τους υπονομεύσει. Αυτό θα τους έφερνε
επίσης σε δύσκολη θέση σε σχέση με την Ανυπότακτη Γαλλία, με την οποία μόλις
πριν έκαναν μαζί προεκλογική εκστρατεία. Τα κόμματα που σχημάτισαν το Νέο Λαϊκό
Μέτωπο συζητούν επί του παρόντος ποιον θα προτείνουν ως πιθανό πρωθυπουργό. Η
Ανυπότακτη Γαλλία, η οποία κέρδισε τον μεγαλύτερο αριθμό εδρών σε αυτόν τον
συνασπισμό, θα ήθελε να γίνειπρωθυπουργός ο ηγέτης τηςΖαν-ΛικΜελανσόν ή κάποιος
άλλος από τις τάξεις της. Ωστόσο, ο Μελανσόν είναι ένας πολύ διχαστικός
πολιτικός και οι βουλευτές του ήταν πολύ επιθετικοί κατά τη διάρκεια της
τελευταίας νομοθετικής περιόδου και δεν έχουν ευρεία υποστήριξη. Ως αποτέλεσμα,
τα άλλα κόμματα του συνασπισμού θέλουν να βρουν κάποιον άλλον και ελπίζουν ότι
αυτό το πρόσωπο μπορεί να προέρχεται από το δικό τους κόμμα.
Ένα σημαντικό εμπόδιο για τον σχηματισμό οποιουδήποτε συνασπισμού είναι
η έλλειψη κουλτούρας συμβιβασμού στη γαλλική πολιτική, που προέρχεται από τους
πλειοψηφικούς θεσμούς. Ως αποτέλεσμα, ορισμένοι στο Νέο Λαϊκό Μέτωπο
υποστήριξαν ότι πρέπει να εφαρμόσουν απόλυτα το πρόγραμμά τους και να μην
συμβιβαστούν επειδή «κέρδισαν» αυτές τις εκλογές. Άλλοι αντιτίθενται σε
συγκεκριμένα κόμματα ενός δυνητικού συνασπισμού, παρόλο που δεν θα έχουν
πλειοψηφία χωρίς αυτά. Για παράδειγμα, ο υπουργός Εσωτερικών, ο οποίος προσχώρησε
στην Αναγέννηση αφού ήταν βουλευτής του UMP (πρώην όνομα των Ρεπομπλικάνων)
απορρίπτει έναν συνασπισμό με τους Πράσινους λόγω της υποστήριξής τους στις
περιβαλλοντικές διαμαρτυρίες.
Η Γαλλία μπορεί κάλλιστα να περάσει από μια σειρά κυβερνήσεων μειοψηφίας
που θα καταλήγουν να πέφτουν μετά από ψήφους δυσπιστίας, πριν τα κόμματα να
επιδιώξουν να δημιουργήσουν έναν ευρύτερο συνασπισμό που θα έχει μια
λειτουργική πλειοψηφία στην Εθνισυνέλευση. Ο πιο πιθανός τέτοιος συνασπισμός θα
περιλαμβάνει το Κέντρο (κόμματα του «Μαζί») με κάποιους αριστερούς
(Σοσιαλιστικό Κόμμα, Πράσινοι, αλλά όχι Ανυπότακτη Αριστερά) και κάποιους
δεξιούς (βουλευτές της κεντροδεξιάς, ίσως από τους Ρεμπουμπλικάνους).
Θεωρείς ότι η μεγάλη συμμετοχή αποτελεί απάντηση στην κρίση εκπροσώπησης
ή, αντίθετα, συνεχίζεται η κρίση του γαλλικού κομματικού συστήματος;
Η μεγάλη συμμετοχή δείχνει ότι οι Γάλλοι πολίτες ανταποκρίνονται όταν
αντιλαμβάνονται ότι το διακύβευμα μιας εκλογικής αναμέτρησης είναι ισχυρό. Ο
κίνδυνος μιας κυβέρνησης Εθνικού Συναγερμού κινητοποίησε τους ψηφοφόρους στον
δεύτερο γύρο, αλλά οι Γάλλοι ψηφοφόροι προσήλθαν στις κάλπες και για να
υποστηρίξουν συγκεκριμένα προγράμματα και πολιτικές. Αυτό δείχνει ότι οι
ψηφοφόροι αντιλαμβάνονται τόσο το διακύβευμα των εκλογών όσο και τις διαφορές
μεταξύ διαφορετικών πολιτικών προτάσεων. Παρά τις «αμαρτίες» του, το γαλλικό
σύστημα επιτρέπει την εκπροσώπηση μιας μεγάλης ποικιλίας πολιτικών κομμάτων και
προγραμμάτων στο κοινοβούλιο. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η έλλειψη
κουλτούρας συμβιβασμού αποτελεί πρόβλημα και οδεύουμε προς μια περίοδο
κοινοβουλευτισμού εντός ενός συστήματος που παραδοσιακά κυριαρχείται από την
εκτελεστική εξουσία και επικεντρώνεται στις προεδρικές εκλογές. Ήδη, έχουν
αρχίσει εκκλήσεις για εκλογική μεταρρύθμιση και την αντικατάσταση του
πλειοψηφικού συστήματος των δύο γύρων με κάποια μορφή αναλογικού εκλογικού
συστήματος, που προέρχονται από όλες τις πλευρές (Αριστερά, Κέντρο, Εθνικός
Συναγερμός). Το 2017 ο Μακρόν είχε υποσχεθεί να εισαγάγει μέτρα για να γίνει το
εκλογικό σύστημα πιο αναλογικό, αλλά η υπόσχεσήτου αυτή ξεχάστηκε σύντομα.
Οι αλλαγές στο κομματικό σύστημα που σημειώθηκαν από το 2017 (η ανάπτυξη του κεντρώου πόλου, της ριζοσπαστικής Αριστεράς και της ριζοσπαστικής Δεξιάς και η παρακμή των παλαιών κυρίαρχων κομμάτων) οδήγησαν σε περαιτέρω κατακερματισμό του κομματικού συστήματος. Το παλαιό σύστημα που κυριαρχούνταν από έναν αριστερό και έναν δεξιό πόλο έχει αντικατασταθεί από ένα τριπολικό κομματικό σύστημα. Αντί της αντιμετώπισης της ανόδου των άκρων, η άνοδος του Μακρόν και του κόμματός του οδήγησε επίσης σε μια περίοδο ανανεωμένης πόλωσης στο κομματικό σύστημα, η οποία, σε συνδυασμό με τον κατακερματισμό, καθιστά πολύ δύσκολη την εξεύρεση βιώσιμων κυβερνητικών συνασπισμών.
