* Συνέντευξη στον Κώστα Ελευθερίου, Συντονιστή του Κύκλου Πολιτικής
Ανάλυσης ΕΝΑ
Πώς εξηγείται η εντυπωσιακή εκλογική κατάρρευση του Συντηρητικού
Κόμματος;
Η ήττα του Συντηρητικού Κόμματος υπό μια έννοια είναι μια φυσιολογική
εξέλιξη για ένα κόμμα που ήταν στην εξουσία 14 χρόνια. Υπήρχαν μεγάλα παράπονα
από τους πολίτες για την κατάσταση των δημόσιων υπηρεσιών, της υγείας, της
ασφάλειας και της μετανάστευσης. Από αυτήν την άποψη, η ήττα τους μοιάζει με
τις αντίστοιχες ήττες των ίδιων το 1997 μετά από 18 χρόνια στην εξουσία, και
των Εργατικών το 2010 μετά από 13. Τα τελευταία 45 χρόνια, από την εποχή της
Θάτσερ, το βρετανικό κομματικό σύστημα λειτουργεί με αυτήν την εναλλαγή μεγάλων
περιόδων πολιτικής κυριαρχίας του ενός κόμματος εις βάρος του άλλου. Μια
δεύτερη εξήγηση όμως είναι ότι αυτή η ήττα δεν ήλθε λόγω της απλής μετατόπισης
«κεντρώων» ψηφοφόρων από το ένα κόμμα εξουσίας στο άλλο. Η μεγάλη ενίσχυση της
ακροδεξιάς δείχνει ότι η κληρονομιά των Συντηρητικών είναι η συνολική
μετατόπιση του κομματικού συστήματος προς τα δεξιά. Παραδόξως, στην σημερινή
συγκυρία αυτό το εκμεταλλεύτηκαν οι Εργατικοί.
Σε συνέχεια του προηγούμενου, επομένως, πώς διαμορφώθηκε η εκλογική νίκη
για τον ΚιρΣτάρμερ;
Είναι γενική η παραδοχή στην Βρετανία ότι τις εκλογές δεν τις κέρδισαν
οι Εργατικοί αλλά τις έχασαν οι Συντηρητικοί. Ο Στάρμερ από τότε που έγινε
αρχηγός είχε μια ξεκάθαρη στρατηγική «μεσαίου χώρου» κατά κάποιο τρόπο.
Μετακίνησε με ιερή προσήλωση τους Εργατικούς προς το κέντρο (ή τα δεξιά, αν το
δούμε από την σκοπιά των αριστερών επικριτών του) σχεδόν σε όλα τα ζητήματα:
οικονομία, μετανάστευση, κοινωνικά ζητήματα. Αυτό το πέτυχε ιδιαίτερα με την
τελετουργική αποπομπή του ΤζέρεμιΚόρμπιν (πολύ δημοφιλούς σε μέρος του
Εργατικού Κόμματος, αλλά πολύ αντιδημοφιλούς στην βρετανική κοινή γνώμη
γενικά). Η λογική του είναι η κλασική λογική της λεγόμενης «δεξιάς πτέρυγας του
Εργατικού Κόμματος» ότι το κόμμα μπορεί να κερδίσει εκλογές μόνο από το κέντρο
(και ίσως παραπέρα). Σε αντίθεση με την νίκη του Μπλερ το 1997, όμως, αυτή η
στρατηγική του Στάρμερ δεν περιλάμβανε κάποιο ιδιαίτερο όραμα ή μεγαλεπήβολες
υποσχέσεις. Με δεδομένες τις παλινωδίες των Συντηρητικών και την γενικευμένη
αποτυχία τους σε ζητήματα καθημερινής διαχείρισης, ο Στάρμερ απλά υπόσχεται την
λελογισμένη βελτίωση μιας κακής κατάστασης (ιδιαίτερα στην οικονομία). Η
στρατηγική του δικαιώνεται γιατί ο χώρος του κέντρου και της διαχειριστικής
επάρκειας που θέλησε να καλύψει είχε ήδη εγκαταλειφθεί από τους Συντηρητικούς.
Αποτελεί η εκλογική νίκη των Εργατικών σημάδι για μια αλλαγή στις
αντιλήψεις που ηγεμονεύουν την πολιτική σκηνή της χώρας;
Δεν θα το έλεγα. Οι βασικές παραδοχές που διέπουν το βρετανικό πολιτικό
και οικονομικό κατεστημένο δεν έχουν αλλάξει. Αν μη τι άλλο, η νίκη του Στάρμερ
αποτυπώνει και μια κάποια αναδίπλωση στα πολύ προχωρημένα κοινωνικά ζητήματα
(πχ φυλομετάβαση). Αν υπάρχει ένα ζήτημα που διαβλέπω κάποια αλλαγή στις
κατεστημένες αντιλήψεις είναι αυτό των ιδιωτικοποιήσεων. Η μοναδική κλασική
σοσιαλδημοκρατική υπόσχεση του Στάρμερ στις εκλογές ήταν η σταδιακή
επανεθνικοποίηση των τρένων, μια πολύ δημοφιλής πολιτική καθώς είναι γενική η
αίσθηση ότι το σύστημα των σιδηροδρόμων υπό την διαχείριση ιδιωτικών εταιρειών
είναι σε άθλια κατάσταση. Αυτές τις μέρες γίνεται συζήτηση για την επικείμενη
κατάρρευση της μεγαλύτερης εταιρείας ύδρευσης που καλύπτει μεταξύ άλλων και το
Λονδίνο, επίσης ιδιωτικής. Το θατσερικό μοντέλο της ιδιωτικοποίησης δημοσίων
υπηρεσιών έχει ξεκάθαρα αποτύχει και αποτελεί δυνητικά ένα πεδίο όπου οι
Εργατικοί μπορούν να ασκήσουν προοδευτική πολιτική χωρίς να φοβούνται
αντιδράσεις.
Πόσο σταθερή είναι η θέση του Reform UK στη μετεκλογική περίοδο σε σχέση
και με το Συντηρητικό Κόμμα;
Καταρχάς όταν μιλάμε για ακροδεξιά κόμματα στην Βρετανία (UKIP, Reform)
καλό είναι να θυμόμαστε ότι μιλάμε ουσιαστικά για έναν άνθρωπο: τον
ΝάιτζελΦάρατζ. Όλα αυτά τα κόμματα έχουν πολύ μικρή οργάνωση και ελάχιστα μέλη
- το Reform μάλιστα είναι τύποις μια ιδιωτική εταιρεία με τον Φάρατζ βασικό
μέτοχο. Επομένως το τι θα γίνει στα δεξιά των Συντηρητικών εξαρτάται
αποκλειστικά από τον Φάρατζ. Υπό αυτήν την έννοια, προφανώς η παρουσία του
Reform στην Βουλή με 5 βουλευτές (ρεκόρ για την ακροδεξιά στην Βρετανία) και
του ίδιου του Φάρατζ είναι πολύ σημαντική. Θα επηρεάσει σίγουρα την επιλογή του
επόμενου αρχηγού των Συντηρητικών, καθώς το ερώτημα του τι θα πρέπει να κάνουν
με το Reform θα κυριαρχήσει. Θα επηρεάσει και την ευρύτερη συζήτηση για την
μετανάστευση, η οποία διολισθαίνει συνεχώς προς τα δεξιά. Προσωπικά, πάντως, αν
έπρεπε να κάνω μια πρόβλεψη θα έβλεπα μια κάποια συνεργασία με ή απορρόφηση του
Φάρατζ από τους Συντηρητικούς σε βάθος δεκαετίας. Σε αντίθεση με χώρες όπως η
Γαλλία και η Γερμανία, στην Βρετανία η «ακροδεξιά» σε μεγάλο βαθμό αποτελείται
από στελέχη και ψηφοφόρους που μετεωρίζονται γύρω από την κεντροδεξιά. Δεν
θέλουν να την αντικαταστήσουν αλλά να επανεισπηδήσουν σε αυτήν με μεγαλύτερο
ρόλο. Με ελληνικούς όρους, θα έλεγα ότι το Reform προσομοιάζει σε έναν ΛΑΟΣ.
Πώς ερμηνεύεις τη μεγάλη αποχή στις εκλογές του 2024;
Έχει να κάνει κυρίως με το εκλογικό σύστημα και τις λεγόμενες «ασφαλείς
έδρες» (safeseats). Ενώ οι Εργατικοί είχαν μεγάλα κέρδη σε έδρες που κατείχαν
οι Συντηρητικοί, παραδόξως στις έδρες που ήδη κατείχαν τόσο τα ποσοστά όσο και
οι ψήφοι τους έπεσαν. Έχει να κάνει με την στρατηγική του Στάρμερ που μίλησα
πιο πάνω, η οποία σε περιοχές με μεγάλες αριστερές πλειοψηφίες δεν δημιούργησε
ενθουσιασμό. Εδώ ο ίδιος ο Στάρμερ κέρδισε την έδρα του με λιγότερες ψήφους από
πριν! Συντέλεσε επίσης και η αίσθηση από την αρχή της προεκλογικής περιόδου ότι
το αποτέλεσμα ήταν προδιαγεγραμμένο. Η αποχή φυσικά συμβάλλει στην ευρύτερη
αίσθηση ότι η νίκη του Στάρμερ δεν ήταν αποτέλεσμα ενός μεγάλου λαϊκού κύματος
υπέρ του, αλλά περισσότερο μια τιμωρία των Συντηρητικών.
