Ένα σχόλιο για τις βουλευτικές εκλογές στη Γαλλία ~ ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

* Ζαν-Μισέλ Σασίς, λέκτορας πολιτικής επιστήμης στο Ινστιτούτο Κοινωνικών Επιστημών της Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού στη Ναντέρ – Ανάλυση στο Ινστιτούτο ΕΝΑ [επιμέλεια του κειμένου στα ελληνικά: Φρέντι Σταϊνχάουερ και Κώστας Ελευθερίου]

Οι βουλευτικές εκλογές που προκήρυξε αιφνιδιαστικά ο πρόεδρος Μακρόν, μετάτην αποτυχία της παράταξής του και τη σαρωτική νίκητης Ακροδεξιάς στις ευρωεκλογές, έφεραν ένα πρωτοφανές αποτέλεσμα στηνιστορία της5ης Δημοκρατίας: τρία αριθμητικά περίπου ισοδύναμα «μπλοκ» κυριαρχούν πλέον στην Εθνοσυνέλευση, ενώ δεν μπορούν να σχηματίσουν την απόλυτη πλειοψηφία που απαιτείται για να κυβερνήσουν: η συμμαχία των αριστερών κομμάτων (Νέο Λαϊκό Μέτωπο - Nouveau Front Populaire [NFP]) προηγείται μεμικρή διαφορά τής μέχρι πρότινος προεδρικής πλειοψηφίας, η οποία υποστηρίζει τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές του Μακρόν από το 2017, και ακολουθεί το ακροδεξιό μπλοκ, που εκπροσωπείται κυρίως από τον Εθνικό Συναγερμό (Rassemblement National - RN), ο οποίος έπεσεθύμα μιας σειράς συμμαχιών και αποχωρήσεων υποψηφίων μεταξύ των δύο γύρων με σκοπό να αναχαιτιστεί η δυναμική του. Η «ρεπουμπλικανική» Δεξιά, μετά από χρόνια υποχώρησης, κατάφερε να διατηρηθεί ωςμια μειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση με δυνατότητα μπλοκαρίσματος αποφάσεων της πλειοψηφίας (minorité de blocage).

Το αποτέλεσμα αυτό μας οδηγείσετρειςσημαντικές παρατηρήσεις, τιςσυνέπειες των οποίων θα προσπαθήσουμε να περιγράψουμε στο παρόν σημείωμα:(α) η τρίτηθέσητηςΑκροδεξιάς, πέρα από τις αρχικέςφιλοδοξίεςτης, συνιστά ήττα μόνο φαινομενικά· (β)κατ’ αντιστοιχία, η νίκη-έκπληξη του Νέου Λαϊκού Μετώπουείναι παραπλανητική, καθώςδενδιαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών που απαιτείται για να επιβάλειμια κυβέρνηση στονΕμανουέλ Μακρόν· (γ) καιεντέλει η 5ηΔημοκρατία, η οποία σχεδιάστηκεγια να παράγειισχυρές και σταθερές πλειοψηφίες, βρίσκεται σεμια πρωτοφανή κατάσταση, πουμπορεί να οδηγήσεισεθεσμικήκρίση. Αςδούμεδιαδοχικά αυτά τα τρία σημεία.

Α. Τα δομικά και συγκυριακά αίτια της ιστορικής πρωτιάς τηςΑκροδεξιάς

Η τρίτηθέσητηςΑκροδεξιάςστιςεκλογές της 7ηςΙουλίουσυνιστά έκπληξη, δεδομένωντωνφιλοδοξιών πουεξέφρασεη ηγεσίατης κατάτηνέναρξη της προεκλογικήςεκστρατείας. Το 2017 ο Εθνικός Συναγερμόςείχε κερδίσει 2,9 εκατομμύρια ψήφους και 6 έδρεςστηΣυνέλευση. Το 2022 κέρδισε 4,2 εκατομμύρια ψήφους και 81 έδρες. Το 2024 καταλαμβάνει την πρώτη θέση σε ψήφουςμε 9,3 εκατομμύρια και 143 έδρες στην Εθνοσυνέλευση.

Αυτήη εκλογική πρωτιάαποτελείβέβαιαέκφρασητηςγενικότερης ανόδουτηςΑκροδεξιάςστηνΕυρώπη –και όχι μόνο– και,ενώείναι ένα πολυπαραγοντικό γεγονός, θα μπορούσαμε να διακρίνουμε αδρά δύομεγάλεςομάδες αιτιών. Η πρώτηομάδα είναι δομική και έχει να κάνειμετις επιπτώσειςτωννεοφιλελεύθερων πολιτικών και των πολιτικώνλιτότητας. Εντόςτης ΕΕ ο στόχοςτουελέγχουτωνδημόσιων δαπανών που επιβάλλεται από τιςΣυνθήκες καταστρέφεισταδιακά τοκράτος πρόνοιας.Χωρίς να παραγνωρίζονται τα ρατσιστικάσυναισθήματα, τα οποία είναι τεκμηριωμένα στηνεκλογικήκοινωνιολογία[1] καιεκφράζονται στην ακροδεξιάψήφο, η αργόσυρτηεξαφάνιση τωνκοινωνικώνδεσμών και της αλληλεγγύης πουσυνδέονται μετιςδημόσιες υπηρεσίεςέχεισίγουρα αντίκτυπο στην πολιτικήσυμπεριφορά τουεκλογικούσώματος τηςεργατικής τάξης.Οι απογοητεύσεις που προκάλεσε η«αριστερή συνοδεία του νεοφιλελευθερισμού»(gauched’accompagnement), ιδίως υπό τονσοσιαλιστή πρόεδροΦρανσουά Ολάντ (2012-2017), μπορούν να γίνουν αντιληπτές στηστροφή προςτηνΑκροδεξιάτων πρώηνεργατικών προπυργίων πουκάποτε ανήκαν στην Αριστερά και επλήγησαν σκληρά από τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση[2].

Ο δεύτερος παράγοντας αφορά,πιοσυγκεκριμένα,την ίδια τη γαλλική περίπτωση. Διαδεχόμενη τον πατέρα τηςστηνηγεσία τουΕθνικούΜετώπου (FrontNational), το οποίομετονόμασε σεΕθνικό Συναγερμό, η ΜαρίνΛεπένξεκίνησεμια στρατηγική«αποδαιμονοποίησης»τουκόμματός τηςγια να τουπροσδώσειμια εικόνα σοβαρότητας και αξιοπρέπειας. Η στρατηγική αυτή βρήκεισχυρή ανταπόκριση στονΤύπο και στον υπόλοιπο πολιτικόκόσμο της χώρας. Η αυτοκρατορία τωνμέσωνενημέρωσηςτουδισεκατομμυριούχου ΒενσάνΜπολορέ, πουδημιουργήθηκε τα τελευταία δέκαχρόνια μετηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούςσταθμούς, έντυπαμέσαενημέρωσης και εκδοτικούςοίκους, τέθηκε στην υπηρεσία τηςΑκροδεξιάς[3]. Η ιδιαίτερα προχωρημένη συγκέντρωση κεφαλαίουστα ΜΜΕ (9 δισεκατομμυριούχοι μοιράζονται τησυντριπτική πλειοψηφία των γαλλικώνΜΜΕ), παρουσιάζειεδώένα από τα πιοεντυπωσιακά πολιτικά αποτελέσματά της, καταδεικνύοντας τα όρια της ανεξάρτητηςρυθμιστικής αρχήςπου είναι υπεύθυνηγια τηδιασφάλιση της πολιτικής πολυφωνίας στα ΜΜΕ. Η αποδαιμονοποίηση τουΕθνικού Συναγερμούκατέστηεπίσηςεφικτή από τηστρατηγική επιλογή τουΕμανουέλ Μακρόν να επιβάλειτηνΑκροδεξιάωςμοναδικό αντίπαλό του, προκειμένου να προσεταιριστεί ένα σε κάθε άλλη περίπτωση εχθρικό προς αυτόν αριστερόεκλογικόσώμα. Ο πρόεδροςνομιμοποιούσε συνεχώςτονΕθνικό Συναγερμό, υιοθετώντας τολεξιλόγιότου(«εμφύλιος πόλεμος», «ισλαμοαριστερισμός», «μεταναστευτισμός», «οικοτρομοκρατία»), τηθεματολογία και τμήματα του προγράμματός του (αυστηρότερημεταναστευτική και ποινική πολιτική, νόμοςγια τον«αυτονομισμό»μεστόχο τιςμουσουλμανικές ενώσεις, άρνηση να επικρίνειτην αστυνομική βία, παράτη σαφήάνοδό της).Μακριά από τηνεικόνα του καλύτερου προπύργιου απέναντι στηνΑκροδεξιά πουτουαπέδιδε ο γαλλικός και ο ευρωπαϊκός Τύπος τη βραδιάτης πρώτηςεκλογήςτου το 2014[4], οι προεδρικές θητείεςτουΕμανουέλ Μακρόναποτελούνένδειξητηςιδεολογικής προσέγγισηςμεταξύ τουνεοφιλελευθερισμού και μιας εθνικιστικής και αυταρχικής Ακροδεξιάς.

Β. Τοεύρος και τα όρια τηςένωσηςτηςΑριστεράς: η στρατηγική τηςΑνυπότακτης Γαλλίας (France Insoumise) και η εξωκομματική κινητοποίηση

Η ένωσητηςΑριστεράς (Νέο Λαϊκό Μέτωπο), πουολοκληρώθηκεβεβιασμένα μπροστάστην απειλήτηςΑκροδεξιάς, υπερασπίστηκε, μεταξύ άλλων, ένα πρόγραμμα για την αναδιανομή του πλούτου, μια πιοφιλόδοξη περιβαλλοντική πολιτική και τημεταρρύθμιση τωνθεσμών[5]. Αυτή η συμμαχία συγκεντρώνειετερόκλητεςδυνάμεις, οι οποίες εκτείνονται από τονΦρανσουά Ολάντ (που εκλέχθηκε βουλευτήςτουΣοσιαλιστικού Κόμματος) έωςτηνΑνυπότακτη Γαλλία (France Insoumise -FI), η οποία δενφείδεται επιθέσεωνεναντίον του πρώηνσοσιαλιστή προέδρου. Τοκίνημα υπό τηνηγεσία τουΖαν ΛυκΜελανσόνπροκαλείσημαντική εχθρότητα στο υπόλοιπο πολιτικόφάσμα, συμπεριλαμβανομένου και ενός μέρους της Αριστεράς. Σε ό,τι αφοράτη σχετική πλειοψηφία πουεπιτεύχθηκεστις 7 Ιουλίου, το προεδρικό μπλοκεπισήμωςαπορρίπτει καταρχήνκάθε αξίωσητουΝέου Λαϊκού Μετώπου να κυβερνήσει,κυρίως λόγωτης παρουσίας της Ανυπότακτης Γαλλίαςστο πλαίσιο αυτού του πολιτικού συναπισμού.

Η Ανυπότακτη Γαλλίαιδρύθηκετο 2016 αξιοποιώνταςτις απογοητεύσεις που προκάλεσε η προεδρία τουΦρανσουά Ολάντ.Υπερασπιζόμενη ένα πρόγραμμα ρήξηςτόσο μετοννεοφιλελευθερισμόόσο και με την 5η Δημοκρατία, αυτοπροσδιορίζεται ως«κίνημα» και όχιως«κόμμα», απορρίπτοντας την επικέντρωση στην επίτευξη συμβιβασμώνμεταξύ τωνεσωτερικώνρευμάτωντης Αριστεράς προς όφελοςμιας μαχητικότητας που επικεντρώνεται εξολοκλήρουστηνπροώθησητου προγράμματός τηςστο εκλογικόσώμα, ιδίωςστους ψηφοφόρους που απέχουν από τις εκλογές[6].Ωστόσο, αυτή η στρατηγική δενήταν απαλλαγμένη από έντονεςδιαφωνίες, ακόμη και στοεσωτερικότουκινήματος, σχετικάμετημορφήπου θα μπορούσε να λάβει μια πιθανή«Ανυπότακτη» πλειοψηφία.Στελέχητης Ανυπότακτης Γαλλίαςέχουν επικρίνειτην αδυναμία τουκινήματος να ενώσειτιςλαϊκέςτάξεις της υπαίθρου, οι οποίεςτοποθετούνταιτώρα σεμεγάλο βαθμό υπέρτουΕθνικού Συναγερμού, μετονμεταναστευτικό πληθυσμό, πουείναι συγκεντρωμένοςστα προάστια τωνμεγάλων πόλεων[7].Αυτέςοιστρατηγικές αβεβαιότητεςέχουν αποκρυσταλλωθεί σεσυζητήσειςσχετικάμετησημασία που πρέπει να δοθείστον αντιρατσισμό, την καταπολέμησητηςισλαμοφοβίας και, πιο πρόσφατα,την υποστήριξητης Παλαιστίνης. Τοεκλογικόσώμα της Ανυπότακτης Γαλλίαςείναι κυρίωςνέο, αστικό και μορφωμένο, αλλάβαίνει μειούμενοστις αγροτικές και στις πρώηνεργατικές περιοχές.Η Ανυπότακτη Γαλλία απέτυχε να κεφαλαιοποιήσει τοτεράστιοκίνημα των«ΚίτρινωνΓιλέκων», το οποίο βασίστηκεστηνοργή και την αίσθησηεγκατάλειψης που βιώνει ημικρομεσαία τάξηστις αγροτικές και περιαστικές περιοχές της χώρας[8].

Έχοντας κατηγορηθείγια «αποδιοργάνωση»τηςΕθνοσυνέλευσης και για ενθάρρυνσητου αντισημιτισμού,λόγωτηςάνευόρων υποστήριξήςτουςστην παλαιστινιακή υπόθεση (όπωςείχε κατηγορηθείεπί τωνημερώντουκαι ο ηγέτηςτωνΒρετανών Εργατικών ΤζέρεμιΚόρμπιν), οιΑνυπότακτοιδιατήρησαν ωστόσομια ευνοϊκήεκλογικήδυναμική: η κοινοβουλευτική τουςομάδα παραμένεισταθερή,στις 74 έδρες, παράτογεγονόςότιείχαν προτείνειεκατόλιγότερους υποψηφίουςγια τις εκλογέςαπ’ό,τιτο 2022,στο πλαίσιοτηςσυμφωνίας τουςμετιςάλλες αριστερέςδυνάμεις.

Παρόλο που και τα υπόλοιπα κόμματα τουΝέου Λαϊκού Μετώπου επιδεικνύουνσήμερα ίδια πίστημε τους Ανυπότακτους στο πρόγραμμα του συνασπισμού, ο ΠρόεδροςτηςΔημοκρατίας και τομπλοκτου ποντάρουν ανοιχτάστηδιάσπαση της αριστερήςσυμμαχίας υπέρενόςευρέοςσυνασπισμού «ρεπουμπλικανικών»κομμάτων, αποκλείοντας τα «άκρα», δηλαδή την Ανυπότακτη Γαλλίαστα αριστερά και τονΕθνικό Συναγερμό στηνακροδεξιά. Αναυτό το σενάριοεπαληθευτεί, η αξιοπιστία των αριστερώνκομμάτων που θασυμμετείχαν σε έναν τέτοιο«ρεπουμπλικανικό» συνασπισμό, μετά από χρόνια αντιπαράθεσης μετον Μακρόν, θα μπορούσε να υπονομευθείσε μόνιμη βάση και έτσι να ενισχυθείπερεταίρω η Ανυπότακτη Γαλλία.

Για τηνΑριστερά, η λύση θα μπορούσε να προέλθει από τηνενίσχυσηκαι τηςμηκομματικής κινητοποίησης των πολιτώνμέσωτωνσυνδικάτων και τωνενώσεων (οικολογικών, φεμινιστικών, αντιρατσιστικών), η οποία είναι πιθανό να έχει αντίκτυπο στιςδιαπραγματεύσεις πουδιεξάγονται στην Εθνοσυνέλευση. Αν και είναι δύσκολο να εκτιμηθεί, τα ΜΜΕ και οι ακτιβιστικές οργανώσεις αναφέρουντην είσοδονέων ακτιβιστών, που ανησυχούνγια τοενδεχόμενοανόδου της Ακροδεξιάς στην εξουσία. Εδώ και πολύ καιρό,ορισμέναστελέχητων«Ανυπότακτων»ζητούνμεγαλύτερη πολιτικήεμπλοκή των συνδικάτων και των ενώσεων.Όντας επιφυλακτικοί για πολύ καιρόαπέναντι σε αυτήτηνιδέα,λόγωτου αυστηρούδιαχωρισμού μεταξύ συνδικαλιστικού και πολιτικούακτιβισμού που επιτάσσει η Χάρτα τηςΑμιένηςτου 1906[9], οικυριότεροισυνδικαλιστικοί σχηματισμοί φαίνεται τώρα να την αντιμετωπίζουνμε περισσότερο ευνοϊκό τρόπο. Ηηγέτιςτουδεύτερουμεγαλύτερου συνδικάτουτηςχώρας, για παράδειγμα,έχει καλέσεισεδιαδηλώσειςγια να συνεχιστεί η άσκηση πίεσηςστονΕμανουέλ Μακρόνώστε να διορίσει πρωθυπουργό από το Νέο Λαϊκό Μέτωπο, μια στάση που θα ήταν αδιανόητη για οποιονδήποτε προκάτοχό της.

Γ. Προςμια μείζονα θεσμικήκρίση

Η κρίσητωνθεσμώντης 5ης Δημοκρατίας, που παρέμενε λανθάνουσα επί σειράετών, έρχεται τώρα στο προσκήνιο. Το πιο προφανές σύμπτωμά τηςείναι η ριζική αβεβαιότητα στην οποία έχουν περιέλθει οιδρώντες και οι παρατηρητές του γαλλικού πολιτικού παιχνιδιού. Είναι πλέον αδύνατο να γνωρίζει κανείς ποια πλειοψηφία θα κυβερνήσει και μεβάση ποια πολιτικήγραμμή. Η εξαφάνιση του πλειοψηφικού δεδομένου, κύριου χαρακτηριστικούτου γαλλικούκοινοβουλευτικού συστήματος, σημαίνει ότιοι πολιτικοί πρέπει να αναζητούνσυνασπισμούς, μια διαδικασίαστην οποία δενείναι συνηθισμένοι–σε αντίθεσημεάλλα κοινοβουλευτικά συστήματα, όπωςτηςΓερμανίας ή τηςΙταλίας– και στην οποία,επίσης,οι γαλλικοίθεσμοίδενείναι προσαρμοσμένοι.

Μια συνταγματική αναθεώρηση θα μπορούσε να προσφέρειτηδυνατότητα μιας «από τα πάνω»[10]διεξόδου από τηνκρίση και να ικανοποιήσει τα δημοκρατικά αιτήματα που προέκυψαν από τα πρόσφατα κοινωνικάκινήματα: ένα από τα κύρια αιτήματα των«Κίτρινων Γιλέκων»το 2018-2019, για παράδειγμα,ήταν η καθιέρωση«δημοψηφισμάτωνμε πρωτοβουλία των πολιτών». Πέρυσι η εξαιρετικά αντιδημοφιλήςμεταρρύθμιση τουσυνταξιοδοτικού συστήματος ψηφίστηκεμετηχρήσητουάρθρου 49.3 τουΣυντάγματος, το οποίο επιτρέπει στηνκυβέρνηση να εγκρίνει ένα κείμενοχωρίςψηφοφορία στοκοινοβούλιο. Αυτότο όπλο πουχρησιμοποιεί η κυβέρνηση για να ξεπεράσει τηνκοινοβουλευτική αντιπολίτευση θεωρείται ευρέως αντιδημοκρατικό και βρίσκεται στο επίκεντροτηςκριτικήςστην 5η Δημοκρατία, η οποία ευνοεί την τάσησυγκέντρωσηςτηςεξουσίαςστο εκτελεστικό σκέλος και ιδίωςστονΠρόεδρο.

Αυτό πουμένει να καθοριστείείναι η κατεύθυνση που θα μπορούσε να πάρειμια τέτοια αναθεώρηση, η έκτασήτης (θα πρέπει να προχωρήσουμε, όπωςζητούνορισμένοι αριστεροί αιρετοί, σεμια 6ηΔημοκρατία;) και η κατεύθυνσήτης. Πράγματι, το Σύνταγμα του 1958 προβλέπει ότιμια αναθεώρηση μπορεί να πραγματοποιηθεί είτεμεδημοψήφισμα είτεμε πλειοψηφία τριών πέμπτωντουκοινοβουλίου. Εάνδεν φαίνεται καμία επαρκής πολιτική πλειοψηφία, προςτο παρόν, για να κυβερνήσει, πώς θα είναι δυνατή η επίτευξημιαςπλειοψηφίαςτριών πέμπτωνγια την αναθεώρησητουΣυντάγματος;Η αναθεώρησημεδημοψήφισμα, πάλι, μπορεί να ξεκινήσειμόνο από τονΠρόεδρο. Μέχρισήμερα, ο Εμανουέλ Μακρόνδενέχειεκφράσεικάποια επιθυμία να αναθεωρήσειτοΣύνταγμα και,εκτός από μερικέςευκαιριακές δηλώσειςσχετικά με τον«τρόπο διακυβέρνησης», στην πραγματικότητα υιοθετούσε πάντα μια κάθετη, «αυτοκρατορική» (jupitérienne)[11] προσέγγισητηςεξουσίας.

Σε αυτότοστάδιο, ακόμη και αν φαίνεται επιθυμητήσε πολλούςδρώντες, ιδίωςτηςΑριστεράς, μια σε βάθος αναθεώρησητουΣυντάγματος ή ακόμη και η μετάβαση σεμια 6ηΔημοκρατία, μια τέτοια αλλαγή εξακολουθεί να φαίνεται απίθανη.Αντιθέτως, η μετάβαση από τοπλειοψηφικό εκλογικό σύστημα δύογύρωνσεένα αναλογικόσύστημα γιατιςβουλευτικέςεκλογέςφαίνεται πιορεαλιστική, καθώςδεν θα απαιτούσετην αναθεώρησητουΣυντάγματος, αλλάμόνοτηνψήφισηενόςνόμου. Η καθιέρωσηενός αναλογικούσυστήματος, όπως προτείνεται στο πρόγραμμα τουΝέου Λαϊκού Μετώπου, θα μπορούσε να έχεισημαντικές πολιτικέςσυνέπειες. Ο τερματισμός του πλειοψηφικού δεδομένου θα οδηγούσε σεμια εξισορρόπηση τωνεξουσιών υπέρτουκοινοβουλίου. Θα επέτρεπε,επίσης,μια πιογνήσιααποτύπωσητηςεκλογικήςισορροπίας δυνάμεων στηχώρα και θα μπορούσεκατ’ αυτόν τον τρόπο να αποκατασταθεί η πίστητωνψηφοφόρωνστηνομιμότητατηςεθνικήςεκπροσώπησης.

Το αποτέλεσμα των βουλευτικώνεκλογών, πράγματι,δενέφερετη«σαφήνεια» πουήλπιζε ο ΠρόεδροςτηςΔημοκρατίας, ενώ δενκατόρθωσε να μειώσειτιςεντάσεις πουδιατρέχουν τηχώρα. Ο σχολιασμός της πολιτικήςκρίσης από τα ΜΜΕ και τους ακαδημαϊκούς βασίζεται στηντελετουργική υπενθύμιση βασικών επεισοδίωνστηζωήτηςχώρας: ότι τοΣύνταγμα του 1958 υιοθετήθηκεσεένα πολύπιο τεταμένο πλαίσιο, αυτότουεμφύλιου πολέμουστη γαλλικήΑλγερία. Η θεσμικήκρίση πουοδήγησετότε στονέοΣύνταγμα ήταν,σεμεγάλο βαθμό,σύμπτωμα τηςμη βιωσιμότητας της γαλλικής αποικιοκρατίας μπροστάστηνεξέγερσητων αποικιοκρατούμενων λαών. Με αυτήτηνέννοια, η σημερινήκρίσητης5ηςΔημοκρατίας δενείναι ειδικά γαλλική·μάλλονείναι η γαλλικήεκδήλωσητηςκρίσηςτουνεοφιλελευθερισμού και της αυξανόμενης αδυναμίας του να συσπειρώσειμια επαρκώς πλατιάεκλογική βάσηώστε να εξασφαλίσει τηδημοκρατική νομιμοποίησή του. Ο κίνδυνοςείναι ότιτο«αστικό μπλοκ»[12], πουτάσσεται υπέρτηςσυνέχισηςτωννεοφιλελεύθερωνμεταρρυθμίσεων καιτο οποίο βρίσκεται δομικάστημειοψηφία, θα γίνεται όλο και πιο αυταρχικό και κατασταλτικό στηχρήσητηςεξουσίας για να αντισταθμίσει τηνέλλειψηδημοκρατικής νομιμοποίησης.

ΣτηνΑριστερά, τα κόμματα τουΝέου Λαϊκού Μετώπουέχουνδύο επιλογές: είτε τηνοριστικήρήξημετοννεοφιλελευθερισμό, ακόμη και αν αυτόσημαίνει τηνείσοδοσεμια αβέβαιη περίοδο αντιπαράθεσης (μετηνΕυρωπαϊκή Ένωση, μετιςχρηματοπιστωτικές αγορές), είτετησυνέχισημιας πολιτικής υποστήριξηςτουνεοφιλελευθερισμού, ο οποίοςδενείναι άμοιροςευθυνώνγια τησημερινήκοινωνική και πολιτική κατάσταση τηςχώρας.

[1]Félicien Faury, Des électeurs ordinaires. Enquête sur la normalisation de l'extrême droite, Παρίσι, Seuil, 2024.

[2]Benoit Coquard, Ceux qui restent. Faire sa vie dans les campagnes en déclin, Παρίσι, La Découverte, 2019· Raphaël Challier,«S’ engager au Front National pour ne plus être des ‘cassos’? Le rôle du mépris de classe dans une campagne municipale», Sociétés contemporaines, 2020/3, n°119.

[3]Claire Sécail, Touche pas à mon peuple, Παρίσι, Seuil, 2024.

[4]Mathieu Laine,«Now Macron can help Europe win the waragainstpopulism», The Guardian, 8 Μαΐου 2017.

[5]Πρόγραμμα Νέου Λαϊκού Μετώπου, διαθέσιμο στο: https://lafranceinsoumise.fr/wp-content/uploads/2024/06/PROGRAMME-FRONT-POPULAIRE.pdf.

[6]Manuel Cervera-Marzal, Le populisme de gauche. Sociologie de La France Insoumise, Παρίσι, La Découverte, 2022.

[7]Thomas Piketty, Julia Cagé, Histoire du conflit politique. Élections et inégalités sociales en France, 1789-2022, Παρίσι, Seuil, 2023.

[8]Jacob Hamburger,«France’s Yellow vests. A test for the populistleft», Dissent Magazine, 3 Ιανουαρίου 2019.

[9] Η «Χάρτα της Αμιένης»ψηφίστηκε στο 9ο Συνέδριο της CGTτον Οκτώβριο του 1906. Τοκείμενο αυτό, στο οποίο πολλάγαλλικά συνδικάτα εξακολουθούν και σήμερα να αναφέρονται επίσημα, καθιέρωσετην αυστηρήανεξαρτησία τωνσυνδικάτων από τα πολιτικά κόμματα [ΣτΕ].

[10]«On peut être à l’aube d’une révision constitutionnelle majeure», συνέντευξητηςσυνταγματολόγου Charlotte Girard, Politis, 9 Ιουλίου 2024.

[11]Μεταδικάτουλόγια:«Macron ne croit pas au président normal», συνέντευξηστοChallenges, 16 Οκτωβρίου 2016.Ο όρος «jupitérienne» παραπέμπει στον Γιούπιτερ, τον ρωμαϊκό Δία και στη θέση του στο ρωμαϊκό πάνθεο [ΣτΕ].