Καθώς οδεύουμε προς το 2030, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει φιλόδοξους
στόχους μέσω του Ψηφιακού Συμφώνου. Αυτή η μετασχηματιστική ατζέντα στοχεύει
στην ενδυνάμωση των πολιτών, στην ενίσχυση των ψηφιακών υποδομών και στην
προώθηση της καινοτομίας. Ωστόσο, το δημοκρατικόέλλειμμα της Ένωσης παραμένει.
Σε αυτό το πλαίσιο, το κρίσιμο ερώτημα είναι: μπορεί ο ψηφιακός πολίτης της ΕΕ
να ανταποκριθεί στην πρόκληση και να ενισχύσει τις δημοκρατικές διαδικασίες;
Ένας από τους κύριους στόχους του Ψηφιακού Συμφώνου της ΕΕ είναι να
καλλιεργήσει έναν ψηφιακά καταρτισμένο πληθυσμό. Μέχρι το 2030, η ΕΕ στοχεύει
σε παραπάνω από 20 εκατομμύρια ειδικούς στις Τεχνολογίες Πληροφορικής και
Επικοινωνιών (ΤΠΕ). Επιπλέον, το Σύμφωνο επιδιώκει να διασφαλίσει ότι
τουλάχιστον το 80% των Ευρωπαίων πολιτών θα διαθέτουν βασικές ψηφιακές δεξιότητες.
Αυτή η πρωτοβουλία δεν αφορά μόνο την εκπαίδευση· αφορά την προετοιμασία των
πολιτών ώστε να μπορούν να συμμετέχουν ενεργά σε μια ψηφιακή δημοκρατία.
Μέχρι το 2030, η ΕΕ στοχεύει το 75% των επιχειρήσεων να έχουν
ενσωματώσει τεχνολογίες όπως αυτές της τεχνητής νοημοσύνης, του cloudcomputing,
και της μηχανικής μάθησης στη στρατηγική λειτουργία τους. Αυτή η ψηφιακή
μεταμόρφωση είναι κρίσιμη για τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας και την
προώθηση της καινοτομίας.
Επιπλέον, οι δημόσιες υπηρεσίες πρόκειται να υποστούν σημαντικές
αλλαγές, με στόχο να καταστούν πλήρως προσβάσιμες διαδικτυακά. Αυτό
περιλαμβάνει τις υπηρεσίες ηλεκτρονικής υγείας, διασφαλίζοντας ότι όλοι οι
πολίτες θα μπορούν να έχουν πρόσβαση στα ιατρικά ψηφιακά αρχεία, καθώς και την
ευρεία υιοθέτηση ψηφιακών ταυτοτήτων. Όλα αυτά βέβαια με σεβασμό
στηνιδιωτικότητα και την αποφυγή ανήθικων πρακτικών.
Η ΕΕ έχει καθιερώσει ολοκληρωμένα ρυθμιστικά πλαίσια για να υποστηρίξει
τις ψηφιακές της φιλοδοξίες. Οιευρωπαϊκοί Κανονισμοί για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες
(DSA) για τις Ψηφιακές Αγορές (DMA) στοχεύουν στη δημιουργία ενός ασφαλούς,
ανταγωνιστικού και δίκαιου ψηφιακού περιβάλλοντος, ενώ οΚανονισμός για την
Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act), μια πρωτοποριακή ρύθμιση, κατηγοριοποιεί τα
συστήματα τεχνητής νοημοσύνης με βάση το επίπεδο κινδύνου και διασφαλίζει ότι
αναπτύσσονται και χρησιμοποιούνται υπεύθυνα. Τέλος,ο Γενικός Κανονισμός για την
Προστασία Δεδομένων (GDPR) συνεχίζει να αποτελεί το παγκόσμιο πρότυπο για την
προστασία δεδομένων, δίνοντας έμφαση στη νομιμότητα, τη δικαιοσύνη και τη
διαφάνεια.
HomoUniversalis,HomoDigitalis
Καθώς η ΕΕ μεταβαίνει σε μια πιο ψηφιοποιημένη κοινωνία, ένας νέος τύπος
πολίτη αναδύεται: ο HomoDigitalis. Αυτός ο ψηφιακός πολίτης είναι εξοπλισμένος
με προηγμένα εργαλεία για την ενίσχυση της κοινωνικής και πολιτικής συμμετοχής,
την αναχαίτιση του ευρωσκεπτικισμού και την προώθηση μιας πιο συμπεριληπτικής
προσέγγισης στη δημοκρατία του σήμερα, ώστε να συμμετέχουν οι Ευρωπαίοι πολίτες
ενεργά στους δημοκρατικούς θεσμούς.
Η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών (ECI) αποτελεί παράδειγμα του πώς οι
ψηφιακές πλατφόρμες μπορούν να ενισχύσουν τη συμμετοχή των πολιτών. Μέσω της
συλλογής ενός εκατομμυρίου υπογραφών, μπορούν να κατατεθούν στην Ευρωπαϊκή
Επιτροπή προτάσεις νόμων, οι οποίες, εφόσον περάσουν τον αντίστοιχο
διαδικαστικό έλεγχο της Επιτροπής, μπορούν να συζητηθούν στην ολομέλεια του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Ωστόσο, έχουμε δει πρωτοβουλίες, όπως η εκστρατεία
κατά των χρεώσεων περιαγωγής και οι προσπάθειες για την υιοθέτηση του
νομοθετικού πακέτου «Fit for 55», οι οποίες, παρότι δεν πέτυχαν το στόχο του
ενός εκατομμυρίου υπογραφών,κατέληξαν σε νομοθετικές προτάσεις και εντέλει σε
Κανονισμούς, αναδεικνύοντας τη δύναμη της ψηφιακής συμμετοχής. Αυτές οι
πρωτοβουλίεςδείχνουν το πώς οι πολίτες μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα ψηφιακά
εργαλεία για να κινητοποιήσουν τη συλλογική δράση καιεντέλει να επηρεάσουν την
πολιτική της ΕΕ.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το σύστημα ηλεκτρονικής
ψηφοφορίας της Εσθονίας, το οποίο βασίζεται στον μοναδικό αριθμό που φέρει η
«έξυπνη» ταυτότητα των Εσθονών. Η «έξυπνη» αυτή κάρτα επιτρέπει τόσο την ασφαλή
απομακρυσμένη αυθεντικοποίηση των χρηστών όσο και τις νομικά δεσμευτικές
ψηφιακές υπογραφές χρησιμοποιώντας την υποστηριζόμενη από το κράτος εσθονική
δημόσια κρυπτογραφική υποδομή. Από τον Μάρτιο του 2007 έχουν εκδοθεί πάνω από
1,08 εκατομμύρια κάρτες (ο πληθυσμός της Εσθονίας ανέρχεται σε 1,32
εκατομμύρια). Η ηλεκτρονική ψηφοφορία είναι διαθέσιμη τέσσερις έως έξι ημέρες
πριν από την ημέρα των εκλογών, επιτρέποντας στους ψηφοφόρους να αλλάζουν τις
ηλεκτρονικές τους ψήφους απεριόριστες φορές μέχρι την υποβολή της τελικής
ψήφου, η οποία είναι αυτή που καταμετρείται.
Υπάρχει κενό ασφάλειας; Στο νέο ψηφιακό περιβάλλον, με την τεχνητή
νοημοσύνη και την τεχνολογία Blockchain να κερδίζουν διαρκώς έδαφος, οι
εφαρμογέςΑΙ μπορούν να ενισχύσουν την ασφάλεια του συστήματος από
κυβερνοεπιθέσεις, που μπορεί να οδηγήσουν σε αλλοίωση της ψήφου ή και σε
διαρροή προσωπικών δεδομένων των ψηφοφόρων. Συνεπώς, η ερώτηση θα πρέπει να
διατυπωθεί διαφορετικά: Υπάρχει πολιτική βούληση και κοινωνική απαίτηση να
προχωρήσουμε προς ένα εξελιγμένο σύστημα ηλεκτρονικής ψήφου; Εάν ναι, τότε θα
πρέπει να συζητήσουμε για την ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού χρηματοδοτικού πλαισίου
εστιασμένου στην έρευνα και ανάπτυξη, μέσω συνεργειών με την ακαδημαϊκή
κοινότητα, με ινστιτούτα, με τον κλάδο της βιομηχανίας, αλλά και με τα
ευρωπαϊκά όργανα, για την αντιμετώπιση των κενών ασφάλειας, των ηθικών
ζητημάτων, καθώς και όσων άπτονται της προστασίας προσωπικών δεδομένων.
Η νέοι πολίτες, η Γενιά Ζ (GenZ) και οιΜιλένιαλ (Millenials), βρίσκονται
συχνά στο στόχαστρο των συζητήσεων ωςαπολίτικοι υποστηρικτές της μεταπολιτικής
και τηςμεταδημοκρατίας. Τι θα συνέβαινε όμως αν είχαν την ευκαιρία να ψηφίζουν
μέσω ηλεκτρονικής ψηφοφορίας; Το μόνο σίγουρο είναι πως οι καμπάνιες για τη
συμμετοχή θα είχαν μεγαλύτερο αντίκτυπο. Ακολουθώντας την αριστοτελική λογική,
η συμμετοχή είναι το κλειδί για την καταπολέμηση του λαϊκισμού, της αποστροφής
για τα κοινά, της αποχής και των μεταθεωριών.
Με ένα υβριδικό σύστημα φυσικής και ηλεκτρονικής ψηφοφορίας, με την
ψηφιακή υποβολή ερωτημάτων, πρωτοβουλιών και αναφορών μπορούμε να είμαστε σε
πραγματικό χρόνο σε διάλογο με τους αντιπροσώπους μας και να συμμετέχουμε με
ιδέες σε συζητήσεις και διαβουλεύσεις για αποφάσεις που αφορούν το μέλλον του
δήμου, της περιφέρειας, της επικράτειας και της ΕΕ.
Η πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τον ψηφιακό μετασχηματισμό
χαρακτηρίζεται από φιλόδοξους στόχους, καινοτόμες στρατηγικές και ισχυρά
ρυθμιστικά πλαίσια. Καθώς οι ψηφιακοί πολίτες γίνονται πιο ενδυναμωμένοι,
μπορούν να παίξουν και καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση του δημοκρατικού
ελλείμματος. Με την προώθηση ψηφιακών δεξιοτήτων, την ενίσχυση των υποδομών και
την προώθηση συμπεριληπτικών πολιτικών, μπορούμε να συνδημιουργήσουμε μια πιο
ανθεκτική και συμμετοχική δημοκρατία. Η μετάβαση από τον HomoUniversalis στον
HomoDigitalis δεν αφορά μόνο την τεχνολογική πρόοδο· αφορά τη διαμόρφωση ενός
μέλλοντος όπου κάθε πολίτης θα μπορεί να συμβάλει σε και να ωφεληθεί από μια ψηφιακά
ενδυναμωμένη Ευρώπη.
Μπορεί ο ψηφιακός πολίτης της ΕΕ να αναπληρώσει το δημοκρατικό έλλειμμα,
έχοντας στη φαρέτρα του τα σωστά εργαλεία, το πλαίσιο, αλλά και τις
πρωτοβουλίες που ενθαρρύνουν μια τέτοια προσέγγιση; Μένει να φανεί τα επόμενα
χρόνια.
