Τα βασικά συμπεράσματα της έρευνας συνοψίζονται στα ακόλουθα:
Επιβεβαιώνεται μια ελαφριά τάση επικράτησης της κεντροδεξιάς/δεξιάς
(34,9%) αυτοτοποθέτησης έναντι της αριστερής/κεντροαριστερής (31,3%), κάτι που
είχε εντοπιστεί και στην έρευνα του Ιουνίου 2022. Αυτό
επιβεβαιώνεται και από το εύρημα ότι η κεντροδεξιάπαράταξη, οριακά πάλι,
θεωρείται ότι είχε τημεγαλύτερησυμβολήστην πρόοδο της χώρας μετά το 1974.
Ο ιδεολογικόςαυτοπροσδιορισμός που υπερέχει είναι αυτός του «πατριώτη»
και μετά του «κεντρώου». Σε ό,τι αφορά
αριστερόστροφουςαυτοπροσδιορισμούςεπικρατούν στον γενικό πληθυσμό οι
«προοδευτικός», «κεντροαριστερός», «οικολόγος», «αριστερός». Στους
δεξιόστροφουςεπικρατούνοι «κεντροδεξιός» και «φιλελεύθερος». Το
«κεντροαριστερός» ως κύριο αυτοπροσδιορισμό μοιράζονται οι δυνητικοί ψηφοφόροι
ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, του «κομμουνιστή» οι του ΚΚΕ, του «αριστερού» οι της
Νέας Αριστεράς και του ΜΕΡΑ25 και του «προοδευτικού» οι της ΠλεύσηςΕλευθερίας.
Τη μερίδα του λέοντος της περιορισμένης θετικήςκομματικήςταύτισης τη
λαμβάνει η ΝΔ και της πιο εκτεταμένης αρνητικήςκομματικήςταύτισης ΝΔ και
ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.
Στον γενικόπληθυσμόφαίνεται πως έχουν πλειοψηφικήδιείσδυση ορισμένες
αριστερέςαναλύσειςπερί της φύσης της κοινωνίας, της δημοκρατίας, των εργασιακών
σχέσεων, της φορολογικής πολιτικής, της θέσης της χώρας στο διεθνές περιβάλλον.
Με μεγαλύτερη αμφιθυμίααντιμετωπίζονταιζητήματακλιματικής κρίσης και
πολιτισμικού φιλελευθερισμού – με την εξαίρεση των σχέσεων κράτους-εκκλησίας
όπου φαίνεται πως επικρατούνπερισσότεροεκκοσμικευμένες απόψεις.
Σε μεγάλο βαθμό συνεχίζεται να κατανοείται από την ελληνική κοινή γνώμη
η θετική σκοπιμότητα των διαδηλώσεων και κινητοποιήσεων.
Διαπαραταξιακή είναι και η αναγνώριση της κεντρικότηταςτου ρόλου του
κράτους στην οικονομία σε μία σειρά από βασικά συλλογικά αγαθά (νερό, ενέργεια,
υγεία, εκπαίδευση, υποδομέςμεταφορών). Ωστόσο, αρνητικέςείναι οι αποτιμήσεις
για τον συγκεκριμένο ρόλο του ελληνικούκράτουςστην Γ’ Ελληνική Δημοκρατία.
Μεγάλες αλλαγές επίσης επισημαίνεται ότι πρέπει να γίνουν σε μια σειρά
από θεσμούς (εκκλησία, αστυνομία, στρατό, εκπαιδευτικό σύστημα, ΜΜΕ κ.ο.κ.)
Στον γενικόπληθυσμό φαίνεται πως έννοιες της σύγχρονης Αριστεράς
(κοινωνική οικονομία, συνεταιριστικές επιχειρήσεις, συμμετοχικός
προϋπολογισμός) υπερέχουν έναντι πιο παραδοσιακών (πάλη των τάξεων,
δημοκρατικόςσυγκεντρωτισμός). Ωστόσο η έννοια του σοσιαλισμού έχει αξιοσημείωτη
διείσδυση τόσο στον γενικό πληθυσμό όσο και ακόμα μεγαλύτερη σε αριστερούς/κεντροαριστερούς
ερωτώμενους.
Οι αριστεροί/κεντροαριστεροίερωτώμενοιανησυχούν περισσότερο για την
ευαλωτότητα της δημοκρατίας στην Ελλάδα (64%).
Για το 54% των ερωτωμένων του γενικού πληθυσμού οι επαναστάσεις
αντιμετωπίζονται είτε ως ο μόνος τρόπος για ριζικές αλλαγές είτε ως επιθυμητές
αλλά όχι εφικτές.
Το 51% κατατείνει σε μια πιο γενική ή μερική εφαρμοσιμότητα των ιδεών
της Αριστεράς με ρήξεις ή χωρίς ρήξεις. Το 47% αποφαίνεται ότι οι ιδέες της
Αριστεράς είναι ανεφάρμοστες. Οι όποιες ρήξεις κατανοούνται περισσότερο ως
ρήξεις στο εσωτερικό παρά σε ευρωπαϊκό/διεθνές επίπεδο.
Για τον γενικό πληθυσμό η Αριστερά πρέπει κυρίως να αντιπαρατεθεί με
εγκληματικές οργανώσεις, το μεγάλο κεφάλαιο, τις δυνάμεις της Δεξιάς. Για τους
αριστερούς/κεντροαριστερούς ερωτώμενους πρέπει να αντιπαρατεθεί κυρίως με το
μεγάλο κεφάλαιο, τις δυνάμεις της Δεξιάς, τα ΜΜΕ.
Για τον γενικό πληθυσμό τα γεγονότα που επίδρασαν στον τρόπο που βλέπουν
τα πράγματα είναι: τα δύο πρώτα μνημόνια, το τρίτο μνημόνιο, το δημοψήφισμα, η
μεταπολίτευση, οι εκλογές του 1981 και οι εκλογές του 2015. Για τους
αριστερούς/κεντροαριστερούς τα δύο πρώτα μνημόνια, η μεταπολίτευση, το
δημοψήφισμα του 2015, το τρίτο μνημόνιο, η δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου, η
δολοφονία του Παύλου Φύσσα και το κίνημα των Αγανακτισμένων.
Ως προς την αποτίμηση προσώπων της Αριστεράς διαχρονικάκαι στη
συγκεκριμένη έρευνα τις υψηλότερεςθετικές γνώμες φέρουν ο Μίκης Θεοδωράκης
(60%), ο Μανώλης Γλέζος (54%), ο Λεωνίδας Κύρκος (39%) και ο Νίκος Μπελογιάννης
(39%). Οι πιο αρνητικέςεντοπίζονται στον Αλέξη Τσίπρα (69%), τον Νίκο Ζαχαριάδη
(44%), την Αλέκα Παπαρήγα (43%) και τον Ανδρέα Παπανδρέου (37%). Ο Αλέξης
Τσίπρας αποτιμάται θετικά από το 38% αριστερών/κεντροαριστερών και αρνητικά από
το 40%.
Η αρνητικήαποτίμηση στον γενικό πληθυσμό της κυβέρνησης ΝΔ 2019-2023
κινείται στο 55%, ενώ της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ 2015-2019 στο 79%. Οι
αριστεροί/κεντροαριστεροίκρίνουναρνητικά την πρώτη στο 87% και τη δεύτερηστο
55%. Ο πιο ισχυρόςθετικόςπροσεταιρισμός της κυβέρνησης του 2015-2019 προέρχεται
από εν δυνάμει ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και της Νέας Αριστεράς.
Σε ό,τι αφορά την αποτίμηση πολιτικών και επιλογών της κυβέρνησης
ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, όσες παρουσίαζαν ένα σαφές θετικό αποτύπωμα (π.χ. έξοδος από τρίτο
μνημόνιο ήπρόσβασηανασφάλιστων στα δημόσια νοσοκομεία) αποτιμώνταιθετικά, ενώ
όσες ήταν αμφιλεγόμενες αποτιμώνταιαρνητικά (συνεργασία ΣΥΡΙΖΑ με ΑΝΕΛ ή
σύσταση Υπερταμείου). Η Συμφωνία των Πρεσπών αποτιμάται αρνητικά από το γενικό
πληθυσμό (63%), αλλά θετικά από τους αριστερούς/κεντροαριστερούς (67%). Η
υπογραφή του τρίτουμνημονίου αποτιμάται αρνητικά από το 87% του γενικού
πληθυσμού και επίσης αρνητικά από το 78% αριστερών/κεντροαριστερών.
Τέλος εγγύτερα στην ΝΔ θεωρούν οι περισσότεροι ότι βρίσκεται το
ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, στον ΣΥΡΙΖΑ η Νέα Αριστερά, στο ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ η ΝΔ και στο ΚΚΕ το
ΜΕΡΑ25.
Τα παραπάνω ευρήματα δείχνουν ότι πράγματιυπάρχει μια διείσδυση
ορισμένων ιδεών και πολιτικών της Αριστεράς στην ελληνική κοινήγνώμη, κάτι που
καταδεικνύει την ύπαρξή μιας κοινωνικής Αριστεράς. Είναι προφανές ότι δεν έχουν
όλες οι θεματικές μια αυστηρά αριστερή πλαισίωση, ωστόσο ένα κομμάτι της
ελληνικής κοινωνίας πολιτικοποιείται κι ένα μεγαλύτερο είναι δυνατόν να
πολιτικοποιηθεί προς κάποια αριστερή πρόταση. Δεν έχει επικρατήσει απολύτως μια
συντηρητική παλινόρθωση, παρά κάποιες σαφείς τάσεις (πρόσφυγες-μετανάστες,
τεκνοθεσία ομόφυλων ζευγαριών) που είναι εμφανείς στον λόγο κομμάτων της
ακροδεξιάς και φαίνεται πως επηρεάζουν τμήματα της κοινής γνώμης.
Ωστόσο, εντοπίζεται ένα χάσμα μεταξύ θετικού προσεταιρισμού μιας
αριστερής ιδέας και της θεωρούμενης ως αδύναμης εφαρμοσιμότητάς της. Ένα ζήτημα
που συνδέεται με το επίδικο της αριστερής πολιτικής εκπροσώπησης. Πώς αυτές οι
υπαρκτές τάσεις θα εκπροσωπηθούν από κάποιο φορέα που στη συγκυρία θα
λειτουργήσει ως εναλλακτικός (κεντρο)αριστερός προς την κυρίαρχη ΝΔ. Ο
σημερινός κατακερματισμός δυνάμεων είναι ξεκάθαρο ότι αφήνει εκκρεμές το
επίδικο της εκπροσώπησης και άρα αυτός ο κατακερματισμός είναι το αίτιο της
συντηρητικής κυριαρχίας και όχι η συντηρητικοποίηση της ελληνικής κοινωνίας.
Είναι εμφανές, επίσης, ότι η αποτίμηση της κυβερνητικής εμπειρίας του
2015-2019, αλλά και του ίδιου του Αλέξη Τσίπρα, υποδηλώνει οι αρνητικές στάσεις
που τη συνοδεύουν αντανακλούν την όλο και πιο χαμηλή εμπιστοσύνη που δεξιωνόταν
σταδιακά αλλά σταθερά για χρόνια ο ΣΥΡΙΖΑ που πλέον επιτείνεται ως απαξίωση με
τις εξελίξεις των τελευταίων μηνών. Πρόκειται για ένα πρόβλημα που δεν έχει να
διαχειριστεί μόνο ο σημερινός ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και όλες οι συριζογενείς δυνάμεις
και άρα η διαχείριση αυτής της εμπειρίας θα αποτελέσει πρόκριμα θετικών ή
αρνητικώνεκλογικών προοπτικών. Κυρίως γιατί η αρνητική θεώρηση ενός πρόσφατου
αριστερού κυβερνητικού εγχειρήματος επιδρά στις στάσεις για εφαρσμοσιμότητα των
ιδεών της Αριστεράς.
* Ανάλυση ευρημάτων: Κώστας Ελευθερίου, συντονιστής Κύκλου Πολιτικής
Ανάλυσης ΕΝΑ, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του ΔΠΘ
Όλη η έρευνα σε διαφάνειες: https://shorturl.at/adjwS
