Ο Σεργκέι Μιχαήλοβιτς
Αϊζενστάιν (ρώσ. Сергей Михайлович Эйзенштейн, 23 Ιανουαρίου 1898 - 11
Φεβρουαρίου 1948) ήταν Ρώσος σκηνοθέτης, θεωρητικός της τέχνης, της τεχνικής
του κινηματογράφου και ένας από τους πρωτοπόρους του σοβιετικού αλλά και
παγκόσμιου κινηματογράφου. Ο Αϊζενστάιν ή
ταν πρωτοπόρος στη χρήση του μοντάζ και το έργο του επηρέασε σημαντικά τους πρώτους σκηνοθέτες ταινιών. Γεννήθηκε στη Ρίγα της Λετονίας, από εύπορη οικογένεια, που του εξασφάλισε μία καλή μόρφωση και όλα τα εχέγγυα για το μέλλον του.Ως παιδί ακόμα μιλούσε 3 ξένες γλώσσες (αγγλικά, γερμανικά και γαλλικά), ενώ αργότερα παρακολούθησε μαθήματα μηχανικής και αρχιτεκτονικής. Την ίδια εποχή έδειξε ζωηρό ενδιαφέρον για τη ζωγραφική φιλοτεχνώντας αφίσες. Σύντομα ανακάλυψε το θέατρο και ανέβασε στη Μόσχα πολλά θεατρικά έργα, όπως Η αυτού μεγαλειότης η πείνα, Μάκβεθ του Σαίξπηρ, Σοφός Άνθρωπος του Οστρόβσκι και Μάσκες αερίου. Ο Αϊζενστάιν. έγραψε πολλά δοκίμια στα οποία αναλύει τα έργα και την τεχνική του και διατυπώνει τις σκέψεις του για την τέχνη του κινηματογράφου.
Κινηματογράφος
Το 1924 ξεκίνησε η καριέρα
του στον κινηματογράφο σκηνοθετώντας το έργο Απεργία που έκανε πολύ μεγάλη
εντύπωση, παρ' όλες τις αδυναμίες του. Το 1925 σκηνοθέτησε το αριστούργημά του,
το Θωρηκτό Ποτέμκιν, σε δικό του σενάριο βασισμένο στα γεγονότα της ανταρσίας
στο θωρηκτό Ποτέμκιν του ρωσικού ναυτικού το 1905. Γυρίστηκε μέσα σε λίγες μόνο
βδομάδες στην πόλη και το λιμάνι της Οδησσού. Με αυτή την ταινία, στα 27 του
χρόνια καθιερώθηκε .Το αναγνωρίζεται ως ένα από τα αριστουργήματα του
παγκόσμιου κινηματογράφου, ενώ η σκηνή με το πανικόβλητο και αλαφιασμένο πλήθος
να τρέχει στα σκαλιά της Οδυσσού κυνηγημένο από τον τσαρικό στρατό, θεωρείται η
καλύτερη σκηνή στην ιστορία του κινηματογράφου. Και ακολούθησαν το (1928), το
λυρικό (1929), το και , ενώ το 1945 σκηνοθετεί το και ένα χρόνο αργότερα το
1946 γυρίζει και το δεύτερο μέρος του της ταινίας.
Το 1928 σκηνοθέτησε, σε δικό
του σενάριο βασισμένο στο βιβλίο του Τζον Ριντ[1], Δέκα μέρες που συγκλόνισαν
τον κόσμο, το φιλμ Οκτώβρης ή Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο και το 1929
ολοκλήρωσε τη Γενική Γραμμή, το πιο λυρικό απ' όλα τα έργα του, που αναφέρεται
με λεπτομέρειες στις αλλαγές της αγροτικής κατάστασης στη Ρωσία, μετά από την
Επανάσταση του Οκτώβρη. Το 1938 σκηνοθέτησε τον Αλέξανδρο Νιέβσκυ και Το λιβάδι
του Μπεζίν που έμεινε ημιτελές εξαιτίας της ασθένειάς του.
Πέρα από κινηματογραφικός σκηνοθέτης, ο Σεργκέι Αϊζενστάιν, υπήρξε και
θεατρικός, ανεβάζοντας στη Μόσχα πολλά έργα, ανάμεσά τους το , , και , ενώ
έγραψε και αρκετά δοκίμια στα οποία αναλύει τα έργα και την τεχνική του και
διατυπώνει τις σκέψεις του για την 7η τέχνη.
Το 1945 σκηνοθέτησε το πρώτο μέρος από την τριλογία Ιβάν ο τρομερός, βιογραφία
του Ιβάν τον οποίο θαύμαζε ο Στάλιν, ενώ το 1946 ολοκλήρωσε το δεύτερο μέρος
της. Η πρεμιέρα της στη Σοβιετική Ένωση έγινε όμως το 1958, δέκα χρόνια μετά το
θάνατό του. Το τρίτο μέρος της τριλογίας δε γυρίστηκε ποτέ καθώς στις 9
Φεβρουαρίου του 1948 ο Αϊζενστάιν πέθανε από καρδιακή προσβολή σε ηλικία
πενήντα χρόνων.
