Περίπου 10.000 Έλληνες κάθε χρόνο «διορθώνουν» κάτι με τη
βοήθεια της πλαστικής χειρουργικής. Αν όλα πάνε καλά, νιώθουν καλύτερα. Αλλά οι
επεμβάσεις δε στερούνται κινδύνων.
Το 1923 οι θεατές αναρωτιούνταν γιατί η Φάνι Μπράις,
καλλιτεχνικό ψευδώνυμο της Φάνια Μπόραχ (1891-1951), δημοφιλούς ηθοποιού
του βαριετέ και του θεάτρου, είχε διορθώσει τη μύτη της. Μετά από σαράντα
χρόνια, το 1964, η Μπάρμπαρα Στρέιζαντ έκανε το ντεμπούτο της στο Μπρόντγουεϊ
στο ρόλο της Μπράις στο Ένα αστείο κορίτσι και οι θεατές αναρωτιούνταν γιατί
δεν είχε διορθώσει τη μύτη της.
-Πολιτισμική επανάσταση
Μέσα σε εκείνα τα 40 χρόνια είχε αλλάξει η έννοια της
ομορφιάς: από άθροισμα της προσωπικότητας και της υγείας, έγινε ένα επιφανειακό
χαρακτηριστικό που μπορεί να μεταμορφωθεί. Στα επόμενα 40 χρόνια άλλαξε
και η έννοια των γηρατειών, ώστε σήμερα δεν αποτελούν
εξαίρεση οι 70χρονες με πρόσωπα σμιλευμένα από το νυστέρι. Σήμερα, στη χώρα μας
πραγματοποιούνται κάθε χρόνο περισσότερες από 10.000 χειρουργικές πλαστικές
επεμβάσεις, από τις οποίες οι μισές αφορούν το πρόσωπο και οι 2.000 τη μύτη. Το
43% αυτών των επεμβάσεων πραγματοποιείται σε άντρες, το 50% σε γυναίκες και το
7% σε παιδιά.
Παγκοσμίως, η αισθητική χειρουργική θεωρείται μια
συνηθισμένη επέμβαση και έχει εισβάλει ακόμα και στα τηλεοπτικά ριάλιτι σόου,
όπως τα αμερικανικά «Swan» και «Extreme Makeover». Οι συνέπειες υπήρξαν άμεσες.
«Έχει αυξηθεί η αγορά της αισθητικής χειρουργικής κατά 33%», λέει ο Ρόμπερτ
Ρέι, ο χειρουργός του Μπέβερλι Χιλς που εμφανίζεται με το στηθοσκόπιο γύρω από
το λαιμό στο αμερικανικό ριάλιτι σόου πλαστικής χειρουργικής Doctor 90210.
Το πρόβλημα είναι, όμως, ότι με τέτοια προβολή αυτές οι
επεμβάσεις φαντάζουν «παιχνιδάκι». «Κάνουν την αισθητική χειρουργική να μοιάζει
σαν μια οποιαδήποτε κοσμητική διαδικασία και όχι ως μια πραγματική και δύσκολη
χειρουργική επέμβαση», λέει ο Μαρκ Τζούελ, πρόεδρος της αμερικανικής εταιρείας
πλαστικής χειρουργικής. Ο Λέιγκ Τέρνερ, καθηγητής βιοϊατρικής ηθικής στο McGill
University του Μόντρεαλ, στο καναδικό Κεμπέκ, καταγγέλλει ευθέως: «Κανένα από
αυτά τα τηλεοπτικά προγράμματα δεν υπογραμμίζει τους κινδύνους της αναισθησίας,
των χειρουργικών επεμβάσεων, των πιθανών μακροπρόθεσμων παρενεργειών. Αγνοούν
όλες τις επιπλοκές, που είναι πάντα πιθανές. Το ίδιο το λεξιλόγιο που
χρησιμοποιείται υπονοεί ότι οι επεμβάσεις δε διαφέρουν από τις δίαιτες ή την
προπόνηση στο γυμναστήριο. Αλλά δεν είναι έτσι».
Όσο για τους χειρουργούς, κάποιοι έστω και μια μικρή
μειονότητα πωλούν το έργο τους ακόμα και σε εκείνους που δεν το χρειάζονται.
Πριν από λίγα χρόνια η Ιταλίδα δημοσιογράφος Ρομπέρτα Πιάτσα
επέλεξε από καταχωρήσεις σε εφημερίδες 10 χειρουργούς και πήγε να τους
συναντήσει μαζί με τη Μιλένα, 23χρονο μοντέλο με τέλεια χαρακτηριστικά και
αναλογίες. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης η Μιλένα έδειχνε αβέβαιη, δεν της
άρεσε ο εαυτός της. Και οι χειρουργοί της βρήκαν χίλια ελαττώματα για να
διορθώσουν, στο πρόσωπο, το στήθος, τους γλουτούς, προτείνοντας ακόμα και
λίφτινγκ. Άχρηστες επιδιορθώσεις, που στην ουσία θα την έκαναν... άσχημη!
-Ό,τι λάμπει...
Το πιο αποτελεσματικό αντίδοτο στη δημοσιότητα των ριάλιτι
και των μεροληπτικών πηγών είναι το ντοκιμαντέρ Plastic Disaster: περιγράφει
τις αποτυχίες, την καταστροφή, τις ουλές αλλά και την κατάθλιψη που ακολουθεί
τις αποτυχημένες επεμβάσεις. «Μου είχαν πει ότι θα ήταν μια απλή επέμβαση»,
λέει στο ντοκιμαντέρ η Μόνα Άλεϊ από τις ΗΠΑ, η οποία οδηγήθηκε στη γάγγραινα
και τον ακρωτηριασμό των ποδιών πάνω από το γόνατο λόγω μιας αποτυχημένης
λιποδιάλυσης. «Εκ των υστέρων κατάλαβα ότι ήταν το μεγαλύτερο λάθος της ζωής
μου», λέει η Λουσίλ, στην οποία το λίφτινγκ άφησε δυσάρεστα επακόλουθα:
δυσκολία στην αναπνοή και την κατάποση.
Οι επεμβάσεις αισθητικής χειρουργικής είναι πάντα
δύσκολες επεμβάσεις. Ειδικά αν γίνονται από ελάχιστα ειδικευμένους ιατρούς σε
ακατάλληλα ιατρεία. Ξεφυλλίζοντας τις εφημερίδες, εντοπίζουμε πολλά
περιστατικά: ένας θεατρικός σκηνοθέτης πέθανε από την αναισθησία σε μια
λιποαναρρόφηση, ένας 19χρονος έχασε τη ζωή του σε μια ρινοπλαστική, μια 47χρονη
παρέμεινε για 4 ημέρες σε κώμα μετά από ένα λίφτινγκ...
-Όχι χωρίς κινδύνους.
Αλλά αυτό δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου. «Απρόοπτα»
συμβαίνουν και στις επεμβάσεις γενικής χειρουργικής, αλλά αυτές κανονικά
γίνονται σε άρρωστα άτομα για να θεραπευτούν, είναι απαραίτητες. Στην περίπτωση
της αισθητικής χειρουργικής διακυβεύεται η ζωή και η υγεία υγιών ατόμων:
αντρών, γυναικών και όλο και πιο συχνά ανήλικων. Είναι ο πυρετός του νυστεριού:
η λιποαναρρόφηση κατατάσσεται στην πρώτη θέση, ακολουθούμενη από την ανάπλαση
του στήθους, το λίφτινγκ, τη ρινοπλαστική, τη φλεβαροπλαστική, την ωτοπλαστική.
Με ποια αποτελέσματα; Τα επιστημονικά περιοδικά δε δημοσιεύουν πολλές
επιδημιολογικές μελέτες για αυτό τον τομέα.
Ας πάρουμε για παράδειγμα τη λιποαναρρόφηση. Αν
αληθεύει (όπως υπολόγισαν οι ερευνητές του Pennsylvania State University του
Hershey στο Plastic and reconstructive surgery) ότι αναλογεί ένας νεκρός σε
5.000 λιποαναρροφήσεις που πραγματοποιούνται από ειδικευμένους πλαστικούς
χειρουργούς, στην Ελλάδα, όπου γίνονται χιλιάδες λιποαναρροφήσεις το χρόνο,
τότε –στατιστικά– υπάρχει ένας νεκρός κάθε λίγους μήνες μόνο από τις
λιποαναρροφήσεις.
Όσο για τη μαστοπλαστική, το 1995 το British Journal of
Plastic Surgery σημείωνε ότι το 37,6% των γυναικών που υποβάλλονται στην
επέμβαση χρειάστηκε στη συνέχεια να εγχειριστούν ξανά. Σε πολλές περιπτώσεις οι
ιστοί που έρχονται σε επαφή με το εμφύτευμα αντιδρούν, σχηματίζοντας ένα
περίβλημα ινώδους ιστού που με το χρόνο συρρικνώνεται μέχρι που σκληραίνει και
παραμορφώνει το στήθος, καθιστώντας ασύμμετρους τους μαστούς. Σε αυτές τις
δυσάρεστες περιπτώσεις προστίθενται οι αποτυχημένες επεμβάσεις. «Από τις
τελευταίες 50 μαστοπλαστικές που έκανα, οι 38 ήταν σε ασθενείς που είχαν χειρουργηθεί
ξανά (ανεπιτυχώς) από άλλους», λέει ο Μ. Π. Τσεραβόλο, καθηγητής πλαστικής
χειρουργικής στο μεταπτυχιακό τμήμα του Πανεπιστημίου της Πάδοβας. «Εργάζομαι
εδώ και 23 χρόνια: πριν από 15 χρόνια το ποσοστό επανάληψης μιας επέμβασης ήταν
5%. Σήμερα είναι 50%. Οι γιατροί που χειρουργούν είναι πάρα πολλοί, αλλά ο
μέσος όρος των αποτελεσμάτων δεν είναι ικανοποιητικός».
Προσοχή στο χειρουργό.
Η ειδίκευση στην πλαστική και επανορθωτική χειρουργική δεν
είναι εύκολη υπόθεση. Και όμως, οι γιατροί που αυτοαποκαλούνται πλαστικοί ή
αισθητικοί χειρουργοί ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια. Σε πολλές περιπτώσεις οι
αισθητικοί χειρουργοί που εμφανίζονται στην τηλεόραση δεν έχουν ειδικότητα. Και
αν η αίθουσα αναμονής δεν είναι γεμάτη, αρκεί να ρίξουν τις τιμές και οι επεμβάσεις
πολλαπλασιάζονται: αλλά το πιο φτηνό δεν είναι και το πιο καλό. Σύμφωνα με την
Ελληνική Εταιρεία Πλαστικής Επανορθωτικής και Αισθητικής Χειρουργικής (ΕΕΠΕΑΧ,
τηλ. 210.77.10.116), κάθε υποψήφιος «ασθενής» πλαστικής χειρουργικής πρέπει να
γνωρίζει ότι η πλαστική και η αισθητική χειρουργική είναι πραγματικές
χειρουργικές επεμβάσεις και απαιτούν την ίδια προετοιμασία και το σωστό
σχεδιασμό με τις επεμβάσεις γενικής χειρουργικής. Για ένα σωστό και ασφαλές
αποτέλεσμα οι υποψήφιοι «ασθενείς» πρέπει να κάνουν την ανάλογη έρευνα για να
βρουν τον κατάλληλο πλαστικό χειρουργό. Ακόμη και εάν οι επιπλοκές των
αισθητικών επεμβάσεων είναι λίγες, ο πλαστικός χειρουργός πρέπει να είναι
κατάλληλα εκπαιδευμένος για να τις αντιμετωπίσει και να τις προλάβει: τα μέλη
της ΕΕΠΕΑΧ είναι όλοι κατάλληλα εκπαιδευμένοι για τέτοιου πλαστικές και
αισθητικές επεμβάσεις, καθώς η εκπαίδευσή τους είναι πιστοποιημένη από το
Υπουργείο Υγείας και από τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά όργανα.
-Τουρισμός ομορφιάς.
Εκτός από τις επεμβάσεις από ανειδίκευτους γιατρούς, ακόμα
πιο ριψοκίνδυνο είναι να πάει κάποιος στις χώρες που προσφέρουν επεμβάσεις και
νοσηλεία σε εξωτικά μέρη. Τον Απρίλιο του 2004, τα Centers for disease control
της Ατλάντα στις ΗΠΑ κατέγραψαν 12 περιπτώσεις αποστημάτων λόγω μόλυνσης από το
Mycobacterium abscessus σε ασθενείς που υποβλήθηκαν σε αισθητικές επεμβάσεις
στον Άγιο Δομίνικο: χρειάστηκε να χαραχτούν, να αποξεραθούν, να λάβουν
αντιβιοτική αγωγή, ενώ 12 ασθενείς νοσηλεύτηκαν. Αν θέλετε να ξενιτευτείτε,
καλύτερα να διαπιστώσετε αν ο χειρουργός που θα σας χειρουργήσει είναι ένας από
τους (μόλις) 1.500 γιατρούς, από 73 χώρες, που είναι εγγεγραμμένοι στην
International Society of Aesthetic Plastic Surgery.
Τι ωθεί, όμως, υγιείς ανθρώπους να υποβάλλονται στους
κινδύνους της αισθητικής χειρουργικής; Ο Ντέιβιντ Σάουερ του Center for Human
Appearance του Πανεπιστημίου της Πενσιλβανίας στη Φιλαδέλφεια απέδειξε στο
Plastic and Reconstructive Surgery ότι το 18% των ασθενών που υποβάλλονται σε
αισθητικές επεμβάσεις λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά, έναντι του 5% των ασθενών που
υποβάλλονται σε επεμβάσεις γενικής χειρουργικής. Και το υπόλοιπο 80%; Σε πολλές
περιπτώσεις η επέμβαση τους κάνει να νιώθουν καλύτερα. Δύο μελέτες
παρακολούθησαν ασθενείς για δύο χρόνια μετά την επέμβαση και απέδειξαν ότι η
μαστοπλαστική βελτίωσε την εικόνα του σώματός τους.
-Κίνδυνος αυτοκτονίας.
Αλλά για τους πιο ευαίσθητους αυξάνεται ο κίνδυνος
αυτοκτονίας: 5 επιδημιολογικές μελέτες σε πολλούς ασθενείς (13.000 η μία,
24.000 μια άλλη) απέδειξαν ότι οι γυναίκες που υποβλήθηκαν σε επέμβαση είχαν
2-3 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να αυτοκτονήσουν σε σύγκριση με το μέσο όρο του
πληθυσμού. Αυτός ο κίνδυνος ίσως υποτιμάται: ξαναβλέποντας τα στοιχεία, οι
ερευνητές συνειδητοποίησαν ότι υπήρχε επίσης ένας μεγάλος αριθμός τροχαίων
δυστυχημάτων που θα μπορούσαν να καμουφλάρουν άλλες αυτοκτονίες.
Δεν υπάρχει λογική σχέση ανάμεσα στη μαστοπλαστική και
την αυτοκτονία. Η εξήγηση θα μπορούσε να είναι άλλη. Το 3-6% του πληθυσμού
υποφέρει από μια ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, τη διαταραχή της σωματικής
δυσμορφίας. Συνίσταται στην ψυχολογική ενόχληση λόγω της διαφοράς ανάμεσα στην
αληθινή και την ιδανική σωματική εμφάνιση. Τα σωματικά ελαττώματα για τα οποία
παραπονιούνται οι ασθενείς είναι κατά βάση αποκυήματα της φαντασίας ή, αν όντως
υπάρχουν, είναι μικρές ανωμαλίες για τις οποίες το άτομο τρέφει υπερβολική
ανησυχία.
Αυτή η ασθένεια είναι ιδιαιτέρως διαδεδομένη στους
ασθενείς που καταφεύγουν στην αισθητική χειρουργική, πλήττοντας το 15,7% των
ασθενών που βρίσκονται στη λίστα αναμονής για κάποια αισθητική επέμβαση, ενώ
άλλες έρευνες ανεβάζουν το ποσοστό τους στο 20%. Θα μπορούσαν όμως να
θεραπευτούν με συμπεριφορική ψυχοθεραπεία, όχι με την πλαστική χειρουργική,
γιατί αμέσως μετά εμφανίζεται άλλο ένα υποτιθέμενο σωματικό ελάττωμα, το οποίο
απαιτεί μια δεύτερη, τρίτη, τέταρτη επέμβαση, ενώ ο φαύλος κύκλος σπάει με την
αυτοκτονία.
