Είμαστε γενετικά προγραμματισμένοι να ζούμε μέχρι τα 120.
Όμως ο βιογεροντολόγος Όμπρεϊ ντε Γκρέι ξεπερνά αυτό το όριο. Σύμφωνα με τους
ισχυρισμούς του, θα μπορούσαμε να ζούμε ακόμα και 500 χρόνια υγιείς. Για να το
αποδείξει, του είναι απαραίτητη οικονομική χρηματοδότηση ύψους εκατομμυρίων
δολαρίων.
Ο Βρετανός επιστήμονας Όντρεϊ ντε Γκρέι παρουσιάζει ένα
φιλόδοξο επιστημονικό πρόγραμμα που αποτελεί σημαντική πρόκληση για την
κοινωνία του 21ου αιώνα.
Ζητά την επένδυση ενός δις δολαρίων στην τεχνολογία και την
έρευνα της γενετικής, προκειμένου να προωθήσει το εκκεντρικό σχέδιό του, που
έχει στόχο να μας χαρίσει αιώνια ζωή. «Το ερώτημα που προκύπτει για τη
μακροζωία είναι ποια θα είναι η ποιότητα ζωής», επισημαίνει η Μ.
Βιολάκη-Παρασκευά, πρόεδρος της Ελληνικής Γεροντολογικής και Γηριατρικής
Εταιρείας (ΕΙΓΕ).
Ο Ντε Γκρέι απαντά πως θα έχουμε εξασφαλίσει, εκτός από τη
μακροζωία, μια άριστη φυσική και πνευματική κατάσταση. Σύμφωνα με μια έρευνα
σχετικά με τη διαδικασία της γήρανσης που διεξήγαγε το Πανεπιστήμιο Κέμπριτζ
στην Αγγλία, ο ανθρώπινος οργανισμός είναι δομημένος έτσι ώστε να ζει 500 ή
ακόμα και χίλια χρόνια, εφόσον ακολουθεί μια συντηρητική ζωή.
Ο 44χρονος ιδιόρρυθμος επιστήμονας Ντε Γκρέι, που εκτός από
βιογεροντολόγος είναι και αυτοδίδακτος γενετιστής, είναι ακόμα πιο τολμηρός:
βεβαιώνει πως η γήρανση δεν είναι αναπόφευκτη. Αντίθετα, υποστηρίζει πως
αποτελεί συνέπεια ζημιών σε κυτταρικό ή μοριακό επίπεδο που η ιατρική πρόοδος
θα μπορούσε να αποτρέψει ή να αποκαταστήσει. Η επιστήμη θα μπορούσε να
προσφέρει στον άνθρωπο μακροζωία που θα άγγιζε τα όρια της αθανασίας. «Μιλάμε
για παράταση της νεότητας και όχι των γηρατειών», διευκρινίζει.
Ειδική συντήρηση
Προφανώς θα πεθαίναμε αν μας έπεφτε κάποια σκαλωσιά στο κεφάλι, αν δεχόμασταν επίθεση από κάποιο λιοντάρι ή αν μας πυροβολούσαν. Όμως, σύμφωνα με τον γενειοφόρο προφήτη της επιστήμης, που έχει εμφάνιση χίπη της δεκαετίας του 1970, οι θάνατοι που συνδέονται με τη γήρανση θα μπορούσαν να εξαλειφθούν. «Θεωρώ πως πρέπει να αντιμετωπίζουμε τον ανθρώπινο οργανισμό σαν ένα παλιό αμάξι με πιο περίπλοκο μηχανισμό. Κάποια συντηρούνται καλά και ζουν ακόμα και 100 χρόνια. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι δεν είμαστε οι σχεδιαστές του ανθρώπινου οργανισμού και, κατά συνέπεια, πρέπει να ανακαλύψουμε πώς λειτουργεί για να τον συντηρήσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα».
Το φιλόδοξο σχέδιο που θα επέτρεπε στους σύγχρονους σαραντάρηδες να γιορτάσουν τα 100στά γενέθλιά τους εξαρτάται από την πορεία των ερευνών του προγράμματος Strategies for Engineered Negligible Senescence, SENS (Στρατηγικές για τη μηχανική αντιμετώπιση της γήρανσης). Στηρίζεται σε μελέτες που έχουν γίνει στους πιο πρωτοπόρους τομείς της βιοϊατρικής. Ο Ντε Γκρέι ειδικεύεται στην έρευνα τεχνικών που έχουν στόχο ακριβώς την παράταση της ζωής. Έτσι, το 2003 αποφάσισε να προσφέρει το Βραβείο του Μαθουσάλα Ποντικού (Methuselah Mouse Prize) που συνοδεύεται από τρία εκατομμύρια δολάρια και θα απονεμηθεί σε όποιον επιστήμονα καταφέρει να παρουσιάσει κάποια μέθοδο αναζωογόνησης... για τρωκτικά. Αν η έρευνα στα ποντίκια προχωρήσει, θα ανοίξει ο δρόμος της χρηματοδότησης του προγράμματος του Ντε Γκρέι τόσο από ιδιωτικούς όσο και από δημόσιους φορείς. Αυτό είναι το ζητούμενο, προκειμένου να κάνουμε ένα σημαντικό βήμα που θα μας φέρει πιο κοντά στην παντοτινή νεότητα.
Προφανώς θα πεθαίναμε αν μας έπεφτε κάποια σκαλωσιά στο κεφάλι, αν δεχόμασταν επίθεση από κάποιο λιοντάρι ή αν μας πυροβολούσαν. Όμως, σύμφωνα με τον γενειοφόρο προφήτη της επιστήμης, που έχει εμφάνιση χίπη της δεκαετίας του 1970, οι θάνατοι που συνδέονται με τη γήρανση θα μπορούσαν να εξαλειφθούν. «Θεωρώ πως πρέπει να αντιμετωπίζουμε τον ανθρώπινο οργανισμό σαν ένα παλιό αμάξι με πιο περίπλοκο μηχανισμό. Κάποια συντηρούνται καλά και ζουν ακόμα και 100 χρόνια. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι δεν είμαστε οι σχεδιαστές του ανθρώπινου οργανισμού και, κατά συνέπεια, πρέπει να ανακαλύψουμε πώς λειτουργεί για να τον συντηρήσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα».
Το φιλόδοξο σχέδιο που θα επέτρεπε στους σύγχρονους σαραντάρηδες να γιορτάσουν τα 100στά γενέθλιά τους εξαρτάται από την πορεία των ερευνών του προγράμματος Strategies for Engineered Negligible Senescence, SENS (Στρατηγικές για τη μηχανική αντιμετώπιση της γήρανσης). Στηρίζεται σε μελέτες που έχουν γίνει στους πιο πρωτοπόρους τομείς της βιοϊατρικής. Ο Ντε Γκρέι ειδικεύεται στην έρευνα τεχνικών που έχουν στόχο ακριβώς την παράταση της ζωής. Έτσι, το 2003 αποφάσισε να προσφέρει το Βραβείο του Μαθουσάλα Ποντικού (Methuselah Mouse Prize) που συνοδεύεται από τρία εκατομμύρια δολάρια και θα απονεμηθεί σε όποιον επιστήμονα καταφέρει να παρουσιάσει κάποια μέθοδο αναζωογόνησης... για τρωκτικά. Αν η έρευνα στα ποντίκια προχωρήσει, θα ανοίξει ο δρόμος της χρηματοδότησης του προγράμματος του Ντε Γκρέι τόσο από ιδιωτικούς όσο και από δημόσιους φορείς. Αυτό είναι το ζητούμενο, προκειμένου να κάνουμε ένα σημαντικό βήμα που θα μας φέρει πιο κοντά στην παντοτινή νεότητα.
Ου γαρ έρχεται μόνον
Ο Ντε Γκρέι είναι πεπεισμένος πως υπάρχουν επτά επιστημονικά πεδία ερευνών που θα μας ανοίξουν τις πύλες προς την αιώνια ζωή. Ανάμεσα σε αυτά τα πεδία περιλαμβάνονται οι έρευνες που έχουν στόχο την καταπολέμηση του καρκίνου και τον έλεγχο των κυττάρων σε μοριακό επίπεδο. Αυτές ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη. Ο Ντε Γκρέι επισημαίνει πως μέσα σε τρεις δεκαετίες από την έναρξη της οικονομικής χρηματοδότησης και των υπόλοιπων πεδίων ερευνών θα έχουμε τα πρώτα αποτελέσματα. Οι μελέτες δεν περιορίζονται στα συστήματα του οργανισμού που φθείρονται στο τέλος της ζωής, λόγω εκφυλιστικών ασθενειών ή εξαιτίας της απώλειας των κινητικών ικανοτήτων μας. Είναι ευρύτερες και γίνονται με στόχο να εντοπίσουμε τα σημάδια που προαναγγέλλουν την εμφάνιση των συμπτωμάτων του γήρατος. Πρόκειται για μια σειρά ανεπιθύμητων ενεργειών που συσσωρεύονται προκαλώντας επιπλοκές οι οποίες επηρεάζουν την ομαλή λειτουργία του οργανισμού. «Οι φθορές στον οργανισμό που συνδέονται με την ηλικία χωρίζονται σε επτά διαφορετικές κατηγορίες. Η απώλεια κυττάρων που δεν αντικαθίστανται είναι μία από αυτές. Κάποιες φορές παρατηρείται το ακριβώς αντίθετο φαινόμενο: η συσσώρευση ανεπιθύμητων κυττάρων. Στην τρίτη κατηγορία εντάσσονται οι φθορές που συνδέονται με δυσλειτουργίες στο εσωτερικό των κυττάρων στις οποίες αποδίδονται οι αλλοιώσεις των χρωμοσωμάτων. Άλλες είναι οι φθορές που προκύπτουν λόγω αλλοιώσεων στο DNA των μιτοχονδρίων (οργανιδίων που διαθέτουν όλα τα ευκαρυωτικά κύτταρα). Προβλήματα προκαλεί και η συσσώρευση μορίων που δεν είναι εύπεπτα, δηλαδή μορίων που τα λισοσώματα δεν είναι σε θέση να απορροφήσουν. Στην έκτη και έβδομη κατηγορία κατατάσσονται τα προβλήματα που συνδέονται με τα διαστήματα μεταξύ των κυττάρων: τα αποθέματα των δύσπεπτων μορίων φράσσουν τις διόδους, ενώ ο πολλαπλασιασμός των χημικών αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στις πρωτεΐνες επιβαρύνει τους ελαστικούς ιστούς των αρτηριών. Στόχος του SENS είναι να θεραπεύσει ή να προλάβει την εμφάνιση αυτών των ατελειών».Σχετικά με τη δυνατότητα παρέμβασης σε αυτές τις αλλοιώσεις, ο Ντε Γκρέι εξηγεί πως ήδη τρεις μέθοδοι αντιμετώπισής τους βρίσκονται στο στάδιο των κλινικών δοκιμών. Μία από αυτές στηρίζεται στην εμφύτευση βλαστικών κυττάρων (stem cells) σε περιοχές του εγκέφαλου που ελέγχουν την παραγωγή ντοπαμίνης. Πρόκειται για μια μέθοδο καταπολέμησης των συμπτωμάτων της νόσου Πάρκινσον. Επιπλέον, ήδη εμφυτεύονται βλαστικά κύτταρα με στόχο την αναζωογόνηση των καρδιακών κυττάρων. Όσο για την αρτηριοσκλήρυνση, ο Ντε Γκρέι υποστηρίζει πως θα μπορούσαν να σχεδιαστούν ιατρικές μέθοδοι με στόχο την καταπολέμηση των χημικών αλληλεπιδράσεων που προκαλούν ανεπιθύμητες ενέργειες.
Ο Ντε Γκρέι είναι πεπεισμένος πως υπάρχουν επτά επιστημονικά πεδία ερευνών που θα μας ανοίξουν τις πύλες προς την αιώνια ζωή. Ανάμεσα σε αυτά τα πεδία περιλαμβάνονται οι έρευνες που έχουν στόχο την καταπολέμηση του καρκίνου και τον έλεγχο των κυττάρων σε μοριακό επίπεδο. Αυτές ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη. Ο Ντε Γκρέι επισημαίνει πως μέσα σε τρεις δεκαετίες από την έναρξη της οικονομικής χρηματοδότησης και των υπόλοιπων πεδίων ερευνών θα έχουμε τα πρώτα αποτελέσματα. Οι μελέτες δεν περιορίζονται στα συστήματα του οργανισμού που φθείρονται στο τέλος της ζωής, λόγω εκφυλιστικών ασθενειών ή εξαιτίας της απώλειας των κινητικών ικανοτήτων μας. Είναι ευρύτερες και γίνονται με στόχο να εντοπίσουμε τα σημάδια που προαναγγέλλουν την εμφάνιση των συμπτωμάτων του γήρατος. Πρόκειται για μια σειρά ανεπιθύμητων ενεργειών που συσσωρεύονται προκαλώντας επιπλοκές οι οποίες επηρεάζουν την ομαλή λειτουργία του οργανισμού. «Οι φθορές στον οργανισμό που συνδέονται με την ηλικία χωρίζονται σε επτά διαφορετικές κατηγορίες. Η απώλεια κυττάρων που δεν αντικαθίστανται είναι μία από αυτές. Κάποιες φορές παρατηρείται το ακριβώς αντίθετο φαινόμενο: η συσσώρευση ανεπιθύμητων κυττάρων. Στην τρίτη κατηγορία εντάσσονται οι φθορές που συνδέονται με δυσλειτουργίες στο εσωτερικό των κυττάρων στις οποίες αποδίδονται οι αλλοιώσεις των χρωμοσωμάτων. Άλλες είναι οι φθορές που προκύπτουν λόγω αλλοιώσεων στο DNA των μιτοχονδρίων (οργανιδίων που διαθέτουν όλα τα ευκαρυωτικά κύτταρα). Προβλήματα προκαλεί και η συσσώρευση μορίων που δεν είναι εύπεπτα, δηλαδή μορίων που τα λισοσώματα δεν είναι σε θέση να απορροφήσουν. Στην έκτη και έβδομη κατηγορία κατατάσσονται τα προβλήματα που συνδέονται με τα διαστήματα μεταξύ των κυττάρων: τα αποθέματα των δύσπεπτων μορίων φράσσουν τις διόδους, ενώ ο πολλαπλασιασμός των χημικών αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στις πρωτεΐνες επιβαρύνει τους ελαστικούς ιστούς των αρτηριών. Στόχος του SENS είναι να θεραπεύσει ή να προλάβει την εμφάνιση αυτών των ατελειών».Σχετικά με τη δυνατότητα παρέμβασης σε αυτές τις αλλοιώσεις, ο Ντε Γκρέι εξηγεί πως ήδη τρεις μέθοδοι αντιμετώπισής τους βρίσκονται στο στάδιο των κλινικών δοκιμών. Μία από αυτές στηρίζεται στην εμφύτευση βλαστικών κυττάρων (stem cells) σε περιοχές του εγκέφαλου που ελέγχουν την παραγωγή ντοπαμίνης. Πρόκειται για μια μέθοδο καταπολέμησης των συμπτωμάτων της νόσου Πάρκινσον. Επιπλέον, ήδη εμφυτεύονται βλαστικά κύτταρα με στόχο την αναζωογόνηση των καρδιακών κυττάρων. Όσο για την αρτηριοσκλήρυνση, ο Ντε Γκρέι υποστηρίζει πως θα μπορούσαν να σχεδιαστούν ιατρικές μέθοδοι με στόχο την καταπολέμηση των χημικών αλληλεπιδράσεων που προκαλούν ανεπιθύμητες ενέργειες.
Δύσκολα προβλήματα
Πιο περίπλοκη είναι η επίλυση των προβλημάτων που συνδέονται με τις αλλοιώσεις των χρωμοσωμάτων, δομών που οργανώνουν το DNA. Με άλλα λόγια, πιο δύσκολη είναι η εφαρμογή θεραπειών για την καταπολέμηση του καρκίνου. «Η εξέλιξη βρέθηκε αντιμέτωπη με ένα πρόβλημα εξαιρετικά περίπλοκο που συνδέεται με τη συντήρηση του DNA. Κάποιοι οργανισμοί πεθαίνουν λόγω της ανάπτυξης διαδικασιών που δημιουργούν όγκους», εξηγεί ο βιογεροντολόγος. «Ο καρκίνος μπορεί να μας σκοτώσει, επειδή προκαλεί κακοήθεις αλλοιώσεις στα κύτταρα. Η τεχνική που αναπτύσσουμε στο SENS για να τον νικήσουμε ονομάζεται Whole-body Interdiction of Lengthening of Telomeres (WILT, αποτροπή της επιμήκυνσης των τελομερών). Η κεντρική ιδέα της στρατηγικής μας στηρίζεται στο γεγονός ότι τα καρκινογόνα κύτταρα έχουν το χάρισμα της αθανασίας. Αν μπορούσαμε να τα αφοπλίσουμε και να αποφύγουμε τις αλλοιώσεις που επιφέρουν, δε θα πεθαίναμε από καρκίνο. Αυτό επιχειρούμε να πετύχουμε αποτρέποντας την επέκταση των τελομερών». Όμως τι είναι τα τελομερή; Γιατί είναι τόσο σημαντικά για τη διατήρηση της νεότητας; Ο Ντε Γκρέι είναι αντιμέτωπος με μια διπλή πρόκληση: από τη μια πλευρά, πρέπει να καταστρέψει τα τελομερή των κακοηθών κυττάρων και, από την άλλη, να τα διατηρήσει ακέραια στα υγιή κύτταρα στο αίμα, στο δέρμα και στο στομάχι. Τα βλαστικά κύτταρα χρησιμοποιούνται ακριβώς με σκοπό να αποκαταστήσουν τα προβλήματα που εμφανίζονται στα υγιή τελομερή.
Πιο περίπλοκη είναι η επίλυση των προβλημάτων που συνδέονται με τις αλλοιώσεις των χρωμοσωμάτων, δομών που οργανώνουν το DNA. Με άλλα λόγια, πιο δύσκολη είναι η εφαρμογή θεραπειών για την καταπολέμηση του καρκίνου. «Η εξέλιξη βρέθηκε αντιμέτωπη με ένα πρόβλημα εξαιρετικά περίπλοκο που συνδέεται με τη συντήρηση του DNA. Κάποιοι οργανισμοί πεθαίνουν λόγω της ανάπτυξης διαδικασιών που δημιουργούν όγκους», εξηγεί ο βιογεροντολόγος. «Ο καρκίνος μπορεί να μας σκοτώσει, επειδή προκαλεί κακοήθεις αλλοιώσεις στα κύτταρα. Η τεχνική που αναπτύσσουμε στο SENS για να τον νικήσουμε ονομάζεται Whole-body Interdiction of Lengthening of Telomeres (WILT, αποτροπή της επιμήκυνσης των τελομερών). Η κεντρική ιδέα της στρατηγικής μας στηρίζεται στο γεγονός ότι τα καρκινογόνα κύτταρα έχουν το χάρισμα της αθανασίας. Αν μπορούσαμε να τα αφοπλίσουμε και να αποφύγουμε τις αλλοιώσεις που επιφέρουν, δε θα πεθαίναμε από καρκίνο. Αυτό επιχειρούμε να πετύχουμε αποτρέποντας την επέκταση των τελομερών». Όμως τι είναι τα τελομερή; Γιατί είναι τόσο σημαντικά για τη διατήρηση της νεότητας; Ο Ντε Γκρέι είναι αντιμέτωπος με μια διπλή πρόκληση: από τη μια πλευρά, πρέπει να καταστρέψει τα τελομερή των κακοηθών κυττάρων και, από την άλλη, να τα διατηρήσει ακέραια στα υγιή κύτταρα στο αίμα, στο δέρμα και στο στομάχι. Τα βλαστικά κύτταρα χρησιμοποιούνται ακριβώς με σκοπό να αποκαταστήσουν τα προβλήματα που εμφανίζονται στα υγιή τελομερή.
Μήκος και φθορά
Ο ρόλος των τελομερών είναι να εμποδίζουν τη διπλή έλικα του DNA να ξετυλίγεται και περιέχουν τέσσερις συγκεκριμένες βάσεις: τη θυμίνη (T), την κυτοσίνη (C), τη γουανίνη (G) και την αδενίνη (A). Γνωρίζουμε επομένως πως το αλφάβητο του DNA μας αποτελείται από τέσσερα γράμματα: Α, Τ, C και G. Επίσης είναι γνωστό πως τα τελομερή συμμετέχουν στη διαίρεση των κυττάρων. Επιπλέον, προστατεύουν τα χρωμοσώματα από φθορές και καθορίζουν το χρόνο ζωής των κυττάρων. Ανακαλύφθηκαν από τον Χέρμαν Μίλερ τη δεκαετία του ’30 και θα μπορούσαν να συγκριθούν με τα πλαστικά προστατευτικά που διαθέτουν τα κορδόνια των παπουτσιών στις άκρες τους. Συνολικά, κάθε κύτταρο διαθέτει 23 ζευγάρια τελομερών. Το πρόβλημα αυτών των «φρουρών» των χρωμοσωμάτων έγκειται στο γεγονός πως σε κάθε κυτταρική διαίρεση υφίστανται κάποια αλλοίωση, που μεταφράζεται σε μια ελαφριά συρρίκνωση. Με το πέρασμα του χρόνου, η μείωση του μήκους των τελομερών μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τα γονίδιά μας. Η σημαντική συρρίκνωσή τους σηματοδοτεί την είσοδο του κυττάρου σε μια διαδικασία γηρασμού που καταλήγει με το θάνατό του. Για παράδειγμα, τα τελομερή των κυττάρων του αίματος ενός νεογέννητου φτάνουν, κατά προσέγγιση, τα 8.000 ζευγάρια γενετικών γραμμάτων και μειώνονται στα 1.500 στα αντίστοιχα κύτταρα ενός ηλικιωμένου. Κάθε φορά που κάποιο από αυτά τα κύτταρα διαιρείται, τα τελομερή του χάνουν από 30 έως 200 γράμματα, ένα τίμημα που μακροπρόθεσμα του κοστίζει τη ζωή.Το ιδανικό σενάριο θα ήταν τα κύτταρά μας να διέθεταν χιλιόμετρα τελομερών, που θα επέτρεπαν την παράταση της νιότης μας και θα συνέβαλλαν στην εξαφάνιση του φαντάσματος των ασθενειών, συμπεριλαμβανομένων των καρδιαγγειακών, από τη ζωή μας. Με αυτόν τον τρόπο θα λύναμε το ένα μέρος της εξίσωσης. Όμως παραμένει άλυτο το υπόλοιπο: η φθορά των τελομερών των καρκινικών κυττάρων με στόχο την οριστική καταστροφή τους πριν από το σχηματισμό όγκων. Πίσω από αυτό το περίπλοκο αίνιγμα κρύβεται η τελομεράσα, η κύρια υπεύθυνη για την προσθήκη διαβρωμένων γραμμάτων στο DNA.
Ο ρόλος των τελομερών είναι να εμποδίζουν τη διπλή έλικα του DNA να ξετυλίγεται και περιέχουν τέσσερις συγκεκριμένες βάσεις: τη θυμίνη (T), την κυτοσίνη (C), τη γουανίνη (G) και την αδενίνη (A). Γνωρίζουμε επομένως πως το αλφάβητο του DNA μας αποτελείται από τέσσερα γράμματα: Α, Τ, C και G. Επίσης είναι γνωστό πως τα τελομερή συμμετέχουν στη διαίρεση των κυττάρων. Επιπλέον, προστατεύουν τα χρωμοσώματα από φθορές και καθορίζουν το χρόνο ζωής των κυττάρων. Ανακαλύφθηκαν από τον Χέρμαν Μίλερ τη δεκαετία του ’30 και θα μπορούσαν να συγκριθούν με τα πλαστικά προστατευτικά που διαθέτουν τα κορδόνια των παπουτσιών στις άκρες τους. Συνολικά, κάθε κύτταρο διαθέτει 23 ζευγάρια τελομερών. Το πρόβλημα αυτών των «φρουρών» των χρωμοσωμάτων έγκειται στο γεγονός πως σε κάθε κυτταρική διαίρεση υφίστανται κάποια αλλοίωση, που μεταφράζεται σε μια ελαφριά συρρίκνωση. Με το πέρασμα του χρόνου, η μείωση του μήκους των τελομερών μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τα γονίδιά μας. Η σημαντική συρρίκνωσή τους σηματοδοτεί την είσοδο του κυττάρου σε μια διαδικασία γηρασμού που καταλήγει με το θάνατό του. Για παράδειγμα, τα τελομερή των κυττάρων του αίματος ενός νεογέννητου φτάνουν, κατά προσέγγιση, τα 8.000 ζευγάρια γενετικών γραμμάτων και μειώνονται στα 1.500 στα αντίστοιχα κύτταρα ενός ηλικιωμένου. Κάθε φορά που κάποιο από αυτά τα κύτταρα διαιρείται, τα τελομερή του χάνουν από 30 έως 200 γράμματα, ένα τίμημα που μακροπρόθεσμα του κοστίζει τη ζωή.Το ιδανικό σενάριο θα ήταν τα κύτταρά μας να διέθεταν χιλιόμετρα τελομερών, που θα επέτρεπαν την παράταση της νιότης μας και θα συνέβαλλαν στην εξαφάνιση του φαντάσματος των ασθενειών, συμπεριλαμβανομένων των καρδιαγγειακών, από τη ζωή μας. Με αυτόν τον τρόπο θα λύναμε το ένα μέρος της εξίσωσης. Όμως παραμένει άλυτο το υπόλοιπο: η φθορά των τελομερών των καρκινικών κυττάρων με στόχο την οριστική καταστροφή τους πριν από το σχηματισμό όγκων. Πίσω από αυτό το περίπλοκο αίνιγμα κρύβεται η τελομεράσα, η κύρια υπεύθυνη για την προσθήκη διαβρωμένων γραμμάτων στο DNA.
Χωρίς παράπλευρες απώλειες
Όταν κάποιο κύτταρο αρχίζει να υφίσταται αλλοιώσεις που το καθιστούν κακοήθες και τα άκρα των χρωμοσωμάτων του αρχίζουν να φθείρονται, ενεργοποιεί την τελομεράσα. Εκείνη τότε αναλαμβάνει την αποκατάστασή των τελομερών, επιτρέποντας στο κύτταρο να εξακολουθήσει να διαιρείται. Με άλλα λόγια, το κακοήθες κύτταρο παραμένει νέο και ρωμαλέο. Αν οι επιστήμονες κατάφερναν να μπλοκάρουν την τελομεράσα χωρίς να προκαλέσουν «παράπλευρες απώλειες» στον οργανισμό, θα προκαλούσαν τη γήρανση και το θάνατο των καρκινογόνων κυττάρων. Κάποιοι ειδικοί επιχειρούν να αλλάξουν τη σύνθεση της τελομεράσας με φάρμακα, όμως ο Ντε Γκρέι προτείνει μια πιο ριζοσπαστική λύση: τη μείωση των γονιδίων που προκαλούν την παραγωγή της. Έτσι, ο καρκίνος δε θα μεταλλασσόταν ώστε να αντιστέκεται στην ογκολογική θεραπεία. Ωστόσο το πρόβλημα είναι ακόμα πιο περίπλοκο: δεν αρκεί να διαθέτει κάποιος δεινότητα σκοπευτή, για να πυροβολήσει την τελομεράσα των γονιδίων που σχηματίζουν ιστούς ανεξάρτητους από τα βλαστικά κύτταρα. Πρέπει επιπλέον να αποκατασταθούν σταδιακά τα βλαστικά κύτταρα, προκειμένου να εξασφαλίσουμε τη διαίρεση εκείνων που είναι απαραίτητα για την ομαλή λειτουργία των οργάνων και την υγεία των ιστών.
Όταν κάποιο κύτταρο αρχίζει να υφίσταται αλλοιώσεις που το καθιστούν κακοήθες και τα άκρα των χρωμοσωμάτων του αρχίζουν να φθείρονται, ενεργοποιεί την τελομεράσα. Εκείνη τότε αναλαμβάνει την αποκατάστασή των τελομερών, επιτρέποντας στο κύτταρο να εξακολουθήσει να διαιρείται. Με άλλα λόγια, το κακοήθες κύτταρο παραμένει νέο και ρωμαλέο. Αν οι επιστήμονες κατάφερναν να μπλοκάρουν την τελομεράσα χωρίς να προκαλέσουν «παράπλευρες απώλειες» στον οργανισμό, θα προκαλούσαν τη γήρανση και το θάνατο των καρκινογόνων κυττάρων. Κάποιοι ειδικοί επιχειρούν να αλλάξουν τη σύνθεση της τελομεράσας με φάρμακα, όμως ο Ντε Γκρέι προτείνει μια πιο ριζοσπαστική λύση: τη μείωση των γονιδίων που προκαλούν την παραγωγή της. Έτσι, ο καρκίνος δε θα μεταλλασσόταν ώστε να αντιστέκεται στην ογκολογική θεραπεία. Ωστόσο το πρόβλημα είναι ακόμα πιο περίπλοκο: δεν αρκεί να διαθέτει κάποιος δεινότητα σκοπευτή, για να πυροβολήσει την τελομεράσα των γονιδίων που σχηματίζουν ιστούς ανεξάρτητους από τα βλαστικά κύτταρα. Πρέπει επιπλέον να αποκατασταθούν σταδιακά τα βλαστικά κύτταρα, προκειμένου να εξασφαλίσουμε τη διαίρεση εκείνων που είναι απαραίτητα για την ομαλή λειτουργία των οργάνων και την υγεία των ιστών.
Βλαστικά κύτταρα
«Πριν από πέντε χρόνια συνειδητοποίησα πως θα ήμουν σε θέση να λύσω αυτό το πρόβλημα. Κάθε δεκαετία θα μπορούσαμε να εμβολιαζόμαστε με γονίδια χωρίς τελομεράσα και με αυτόν τον τρόπο θα αποφεύγαμε τις κακοήθεις μεταλλάξεις. Ταυτόχρονα, θα εφοδιάζαμε τα γονίδια με μακρύτερα τελομερή που θα ήταν ήδη σχεδιασμένα». Προς το παρόν, η αποτελεσματικότητα της μεθόδου δεν έχει αποδειχτεί, παρ’ όλο που κάποιοι ερευνητές έχουν ήδη προχωρήσει σε πειραματικό στάδιο στην εφαρμογή της. Στις δοκιμές φαίνεται πως αυτά τα υπερκύτταρα δεν υφίστανται καρκινογόνες μεταλλάξεις. Η Μαρία Μπλάσκο, ερευνήτρια του Εθνικού Κέντρου Ογκολογικών Ερευνών (CNIO) στη Μαδρίτη της Ισπανίας, σχεδίασε μια τεχνική που έχει στόχο να περιορίσει το μήκος των τελομερών αυτόματα, μέσα σε λιγότερο από δύο ώρες. Σύμφωνα με την Μπλάσκο, η διαδικασία που ακολουθεί, εκτός από γρήγορη, είναι και λιγότερο δαπανηρή. «Η έλλειψη τεχνικών που θα περιόριζαν το μήκος των τελομερών αυτόματα αποτέλεσε την αιτία για την οποία οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν επένδυσαν σε έρευνες για τη θεραπεία του καρκίνου που θα βασίζονταν ακριβώς στη συρρίκνωσή τους».
«Πριν από πέντε χρόνια συνειδητοποίησα πως θα ήμουν σε θέση να λύσω αυτό το πρόβλημα. Κάθε δεκαετία θα μπορούσαμε να εμβολιαζόμαστε με γονίδια χωρίς τελομεράσα και με αυτόν τον τρόπο θα αποφεύγαμε τις κακοήθεις μεταλλάξεις. Ταυτόχρονα, θα εφοδιάζαμε τα γονίδια με μακρύτερα τελομερή που θα ήταν ήδη σχεδιασμένα». Προς το παρόν, η αποτελεσματικότητα της μεθόδου δεν έχει αποδειχτεί, παρ’ όλο που κάποιοι ερευνητές έχουν ήδη προχωρήσει σε πειραματικό στάδιο στην εφαρμογή της. Στις δοκιμές φαίνεται πως αυτά τα υπερκύτταρα δεν υφίστανται καρκινογόνες μεταλλάξεις. Η Μαρία Μπλάσκο, ερευνήτρια του Εθνικού Κέντρου Ογκολογικών Ερευνών (CNIO) στη Μαδρίτη της Ισπανίας, σχεδίασε μια τεχνική που έχει στόχο να περιορίσει το μήκος των τελομερών αυτόματα, μέσα σε λιγότερο από δύο ώρες. Σύμφωνα με την Μπλάσκο, η διαδικασία που ακολουθεί, εκτός από γρήγορη, είναι και λιγότερο δαπανηρή. «Η έλλειψη τεχνικών που θα περιόριζαν το μήκος των τελομερών αυτόματα αποτέλεσε την αιτία για την οποία οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν επένδυσαν σε έρευνες για τη θεραπεία του καρκίνου που θα βασίζονταν ακριβώς στη συρρίκνωσή τους».
Γάλλοι και γυναίκες
Η ηλικία συνδέεται άμεσα με το μήκος των άκρων των χρωμοσωμάτων. «Έχουμε εξετάσει τα τελομερή εκατοντάδων ατόμων ηλικίας από 60 έως 100 ετών που προέρχονταν από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες», τονίζει η Έλσα Βέρα, ερευνήτρια στο CNIO. «Το μήκος τους φθίνει σημαντικά μετά την ηλικία των 10 ετών τόσο στους άντρες όσο και στις γυναίκες, αν και οι γυναίκες διαθέτουν μακρύτερα τελομερή, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους». Η μελέτη έδειξε επίσης πως στις Γαλλίδες είναι πιο μακριά συγκριτικά με τις υπόλοιπες Ευρωπαίες, γεγονός που ενισχύει τη θεωρία που συνδέει τη γενετική με τους περιβαλλοντικούς παράγοντες και το μήκος των τελομερών. «Στην ύπαρξη κοντύτερων τελομερών αποδίδονται συχνά και οι θάνατοι από καρδιαγγειακές νόσους», υποστηρίζει η Μπλάσκο. «Γεγονός που θα μπορούσε να εξηγήσει το “γαλλικό παράδοξο”, σύμφωνα με το οποίο οι Γαλλίδες καταναλώνουν περισσότερο αλκοόλ, όμως διατηρούν χαμηλά ποσοστά εμφάνισης καρδιαγγειακών νόσων, συγκριτικά με άλλες Ευρωπαίες», προσθέτει.
Η ηλικία συνδέεται άμεσα με το μήκος των άκρων των χρωμοσωμάτων. «Έχουμε εξετάσει τα τελομερή εκατοντάδων ατόμων ηλικίας από 60 έως 100 ετών που προέρχονταν από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες», τονίζει η Έλσα Βέρα, ερευνήτρια στο CNIO. «Το μήκος τους φθίνει σημαντικά μετά την ηλικία των 10 ετών τόσο στους άντρες όσο και στις γυναίκες, αν και οι γυναίκες διαθέτουν μακρύτερα τελομερή, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους». Η μελέτη έδειξε επίσης πως στις Γαλλίδες είναι πιο μακριά συγκριτικά με τις υπόλοιπες Ευρωπαίες, γεγονός που ενισχύει τη θεωρία που συνδέει τη γενετική με τους περιβαλλοντικούς παράγοντες και το μήκος των τελομερών. «Στην ύπαρξη κοντύτερων τελομερών αποδίδονται συχνά και οι θάνατοι από καρδιαγγειακές νόσους», υποστηρίζει η Μπλάσκο. «Γεγονός που θα μπορούσε να εξηγήσει το “γαλλικό παράδοξο”, σύμφωνα με το οποίο οι Γαλλίδες καταναλώνουν περισσότερο αλκοόλ, όμως διατηρούν χαμηλά ποσοστά εμφάνισης καρδιαγγειακών νόσων, συγκριτικά με άλλες Ευρωπαίες», προσθέτει.
Ρώτησαν τον Ντε Γκρέι αν μέσα στους επόμενους δύο αιώνες,
κατά του οποίους οι σημερινοί σαραντάρηδες θα έχουν τη δυνατότητα να
παρατείνουν το όριο της ζωής τους από τα 80 στα 200 χρόνια, θα αναπτυχθούν
θεραπείες με χρήση βλαστικών κυττάρων... και αν θα έρθει κάποτε η στιγμή που οι
άνθρωποι θα κλείνουν κάποιο ιατρικό ραντεβού για την επιμήκυνση των τελομερών
τους. «Δε θα εκπλησσόμουν αν σε 200 χρόνια από σήμερα θα έχουμε φτάσει στο
σημείο όλες οι γενετικές θεραπείες με μητρικά κύτταρα να εγχέονται μέσω ενός
απλού εμβολίου στον οργανισμό. Ίσως τότε να είμαστε σε θέση να εντοπίζουμε και
τα γονίδια της τελομεράσας και να τα εξάγουμε με ευκολία». Θα μπορούσε επομένως
κάποιος να ισχυριστεί πως η γήρανση αποτελεί ασθένεια ή μια μαύρη σελίδα στην
ιστορία της εξέλιξης; «Όχι ακριβώς. Θα λέγαμε πως η εξέλιξη δεν ασχολήθηκε
ιδιαίτερα με το φαινόμενο της γήρανσης. Στον άγριο κόσμο των ζώων, όπου δεν
παρεμβαίνει ο ανθρώπινος πολιτισμός, σχεδόν όλοι οι οργανισμοί πεθαίνουν πριν
προλάβουν να γεράσουν. Τα ζώα πεθαίνουν από ασιτία, επειδή τους τρώει κάποιο
άλλο ή εξαιτίας ατυχημάτων. Γι’ αυτό δεν τους χρειάζονται γονίδια που να κάνουν
κάτι για την πρόληψη των γηρατειών».
Πολέμιοι της αιώνιας νεότητας
Ο Ντε Γκρέι είναι ένας από τους επιστήμονες που πυροδοτούν έντονες αντιδράσεις τόσο από την πλευρά των επικριτών του όσο και την πλευρά εκείνων που ασπάζονται τις απόψεις του. Είναι επίμονος και μιλά σαν προφήτης, όμως διαθέτει ένα λαμπρό μυαλό, του αρέσει να ταράζει τα νερά και δε φοβάται μήπως γελοιοποιηθεί. Όπως είναι αναμενόμενο, η προοπτική της παράτασης της ζωής κατά έναν αιώνα εγείρει πολλούς προβληματισμούς, και ο Ντε Γκρέι έχει μια απάντηση για όλους. Η πιο συνηθισμένη κριτική στηρίζεται στο γεγονός πως θα βρεθούμε αντιμέτωποι με μια αύξηση του πληθυσμού χωρίς προηγούμενο. «Ωραία, τι θα είχε συμβεί αν ο πρωθυπουργός της Γαλλίας είχε απαγορεύσει στον Παστέρ να οργανώσει εκπαιδευτικές εκστρατείες γύρω από την υγιεινή με το ίδιο κίνητρο;», απαντά ο επιστήμονας και προσθέτει: «Το να θεωρούμε τους εαυτούς μας τόσο ανίκανους να αντιμετωπίσουμε μελλοντικά προβλήματα και να καταδικάζουμε εκατομμύρια ανθρώπους να ζήσουν όσο και οι παππούδες τους αποτελεί ένα κακόγουστο αστείο. Στο παρελθόν βρήκαμε λύσεις σε παρόμοια προβλήματα. Για παράδειγμα, ποιος θα φανταζόταν το 1850 ότι ο άνθρωπος θα αναγκαζόταν να υποταχθεί στην αναξιοπρεπή πράξη να χρησιμοποιεί καουτσούκ κάθε φορά που κάνει σεξ, προκειμένου να περιορίσει την εκρηκτική αύξηση του πληθυσμού που ακολούθησε τη μείωση της παιδικής θνησιμότητας;».Ένας από τους πιο οργισμένους πολέμιους του Ντε Γκρέι είναι ο Σέργουιν Νιούλαντ, καθηγητής ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Γιέιλ και συγγραφέας του βιβλίου How we Die (Πώς πεθαίνουμε). «Ο Ντε Γκρέι δεν είναι κακός ούτε τρελός. Όμως το σχέδιό του δε θα έχει επιτυχία. Αν είχε, θα μας κατάστρεφε στην προσπάθεια να μας προστατεύσει: αν η ζωή μας είχε τόσο μεγάλη χρονική διάρκεια, θα υπονόμευε το νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης», έγραψε ο Νιούλαντ σε ένα άρθρο του στο περιοδικό Technology Review που εκδίδει το MIT (Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης).
Ο Ντε Γκρέι είναι ένας από τους επιστήμονες που πυροδοτούν έντονες αντιδράσεις τόσο από την πλευρά των επικριτών του όσο και την πλευρά εκείνων που ασπάζονται τις απόψεις του. Είναι επίμονος και μιλά σαν προφήτης, όμως διαθέτει ένα λαμπρό μυαλό, του αρέσει να ταράζει τα νερά και δε φοβάται μήπως γελοιοποιηθεί. Όπως είναι αναμενόμενο, η προοπτική της παράτασης της ζωής κατά έναν αιώνα εγείρει πολλούς προβληματισμούς, και ο Ντε Γκρέι έχει μια απάντηση για όλους. Η πιο συνηθισμένη κριτική στηρίζεται στο γεγονός πως θα βρεθούμε αντιμέτωποι με μια αύξηση του πληθυσμού χωρίς προηγούμενο. «Ωραία, τι θα είχε συμβεί αν ο πρωθυπουργός της Γαλλίας είχε απαγορεύσει στον Παστέρ να οργανώσει εκπαιδευτικές εκστρατείες γύρω από την υγιεινή με το ίδιο κίνητρο;», απαντά ο επιστήμονας και προσθέτει: «Το να θεωρούμε τους εαυτούς μας τόσο ανίκανους να αντιμετωπίσουμε μελλοντικά προβλήματα και να καταδικάζουμε εκατομμύρια ανθρώπους να ζήσουν όσο και οι παππούδες τους αποτελεί ένα κακόγουστο αστείο. Στο παρελθόν βρήκαμε λύσεις σε παρόμοια προβλήματα. Για παράδειγμα, ποιος θα φανταζόταν το 1850 ότι ο άνθρωπος θα αναγκαζόταν να υποταχθεί στην αναξιοπρεπή πράξη να χρησιμοποιεί καουτσούκ κάθε φορά που κάνει σεξ, προκειμένου να περιορίσει την εκρηκτική αύξηση του πληθυσμού που ακολούθησε τη μείωση της παιδικής θνησιμότητας;».Ένας από τους πιο οργισμένους πολέμιους του Ντε Γκρέι είναι ο Σέργουιν Νιούλαντ, καθηγητής ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Γιέιλ και συγγραφέας του βιβλίου How we Die (Πώς πεθαίνουμε). «Ο Ντε Γκρέι δεν είναι κακός ούτε τρελός. Όμως το σχέδιό του δε θα έχει επιτυχία. Αν είχε, θα μας κατάστρεφε στην προσπάθεια να μας προστατεύσει: αν η ζωή μας είχε τόσο μεγάλη χρονική διάρκεια, θα υπονόμευε το νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης», έγραψε ο Νιούλαντ σε ένα άρθρο του στο περιοδικό Technology Review που εκδίδει το MIT (Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης).
Προγνωστικά και υποθέσεις
Η απουσία στοιχείων και αριθμών αποτελεί ένα άλλο σημείο ρήξης του Ντε Γκρέι με διάφορα μέλη της επιστημονικής κοινότητας. Ο ίδιος απαντά στους επικριτές του μέσω της ιστοσελίδας του: «Ούτε οι αδελφοί Ράιτ παρουσίαζαν νούμερα και στοιχεία το 1900». Πράγματι, οι εφευρέτες των μηχανοκίνητων πτήσεων έδωσαν το έναυσμα για τη ανάπτυξη μιας νέας επιστήμης μερικά χρόνια αργότερα, χωρίς να παραθέσουν κατ’ αρχάς στοιχεία. Αργότερα αποδείχτηκε πως ήξεραν τι έκαναν και πως λειτούργησαν όπως κάθε μηχανικός που στηρίζει τα σχέδιά του σε υπαρκτές γνώσεις πριν αναπτύξει ένα καινούριο σύστημα. «Εγώ διαθέτω στοιχεία στα οποία έχουν πρόσβαση όσοι μπαίνουν στον κόπο να διαβάσουν το πόρταλ και τα δημοσιεύματά μου». Όμως τα γηρατειά δεν αποτελούν ασθένεια, γι’ αυτό, προφανώς, δεν μπορούν να θεραπευτούν, υποστηρίζουν κάποιοι άλλοι επικριτές του. «Πες το όπως θέλεις. Η γήρανση αποτελεί ένα βιολογικό φαινόμενο που προκαλεί ανικανότητα και θάνατο. Χρησιμοποιώντας τη λέξη θεραπεία, αναφέρομαι σε μια σειρά θεραπειών που έχουν στόχο τον έλεγχο μιας κατάστασης, όπως της φυματίωσης, για παράδειγμα. Μπορούμε να την ξεπεράσουμε σώζοντας ανθρώπους. Όμως εγώ δε θέλω απλώς να καθυστερήσω τη διαδικασία της γήρανσης. Φιλοδοξώ να την αναστρέψω, δηλαδή να επαναφέρω τον άνθρωπο από ένα στάδιο προχωρημένου πόνου σε ένα στάδιο όπου δε θα υποφέρει. Γι’ αυτό η θεραπεία θα πρέπει να είναι περιοδική και να εφαρμόζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας».
Η απουσία στοιχείων και αριθμών αποτελεί ένα άλλο σημείο ρήξης του Ντε Γκρέι με διάφορα μέλη της επιστημονικής κοινότητας. Ο ίδιος απαντά στους επικριτές του μέσω της ιστοσελίδας του: «Ούτε οι αδελφοί Ράιτ παρουσίαζαν νούμερα και στοιχεία το 1900». Πράγματι, οι εφευρέτες των μηχανοκίνητων πτήσεων έδωσαν το έναυσμα για τη ανάπτυξη μιας νέας επιστήμης μερικά χρόνια αργότερα, χωρίς να παραθέσουν κατ’ αρχάς στοιχεία. Αργότερα αποδείχτηκε πως ήξεραν τι έκαναν και πως λειτούργησαν όπως κάθε μηχανικός που στηρίζει τα σχέδιά του σε υπαρκτές γνώσεις πριν αναπτύξει ένα καινούριο σύστημα. «Εγώ διαθέτω στοιχεία στα οποία έχουν πρόσβαση όσοι μπαίνουν στον κόπο να διαβάσουν το πόρταλ και τα δημοσιεύματά μου». Όμως τα γηρατειά δεν αποτελούν ασθένεια, γι’ αυτό, προφανώς, δεν μπορούν να θεραπευτούν, υποστηρίζουν κάποιοι άλλοι επικριτές του. «Πες το όπως θέλεις. Η γήρανση αποτελεί ένα βιολογικό φαινόμενο που προκαλεί ανικανότητα και θάνατο. Χρησιμοποιώντας τη λέξη θεραπεία, αναφέρομαι σε μια σειρά θεραπειών που έχουν στόχο τον έλεγχο μιας κατάστασης, όπως της φυματίωσης, για παράδειγμα. Μπορούμε να την ξεπεράσουμε σώζοντας ανθρώπους. Όμως εγώ δε θέλω απλώς να καθυστερήσω τη διαδικασία της γήρανσης. Φιλοδοξώ να την αναστρέψω, δηλαδή να επαναφέρω τον άνθρωπο από ένα στάδιο προχωρημένου πόνου σε ένα στάδιο όπου δε θα υποφέρει. Γι’ αυτό η θεραπεία θα πρέπει να είναι περιοδική και να εφαρμόζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας».
Υποστηρικτές της αθανασίας
Ίσως επειδή όλοι ελπίζουμε να ζήσουμε υγιείς για περισσότερα χρόνια, οι θεωρίες του Ντε Γκρέι βρίσκουν και ένθερμους υποστηρικτές. Όταν ο Τζέισον Πόντιν, συντάκτης του Technology Review, έγραψε ένα επικριτικό άρθρο για τον Ντε Γκρέι, εξεπλάγη με τον όγκο των ηλεκτρονικών μηνυμάτων που έλαβε από θορυβημένους αναγνώστες. Τον κατηγορούσαν πως στεκόταν εμπόδιο στο δρόμο προς την αθανασία. Όμως το άρθρο του Νιούλαντ Do you Want to Live Forever? (Θέλεις να ζήσεις για πάντα;) υπήρξε μέχρι σήμερα το πιο πολυδιαβασμένο στην ιστορία του συγκεκριμένου εντύπου και προκάλεσε τις περισσότερες αντιδράσεις αναγνωστών. Σε μια προσπάθεια να απαντήσει, ο Πόντιν ανακοίνωσε πως θα προσέφερε 10.000 δολάρια σε οποιονδήποτε γεροντολόγο κατάφερνε να παρουσιάσει κάποια θεωρία που θα απαξίωνε τις θεωρίες του Ντε Γκρέι. Μέχρι σήμερα, κανείς δεν έχει πάρει την αμοιβή. Μεταξύ των υποστηρικτών του, πιο ισχυρός είναι ο εκατομμυριούχος Πίτερ Τιλ, ένας από τους πρωτοπόρους επιχειρηματίες στον τομέα των συστημάτων πληρωμής λογαριασμών μέσω ίντερνετ, του γνωστού Pay-Pal.
Ίσως επειδή όλοι ελπίζουμε να ζήσουμε υγιείς για περισσότερα χρόνια, οι θεωρίες του Ντε Γκρέι βρίσκουν και ένθερμους υποστηρικτές. Όταν ο Τζέισον Πόντιν, συντάκτης του Technology Review, έγραψε ένα επικριτικό άρθρο για τον Ντε Γκρέι, εξεπλάγη με τον όγκο των ηλεκτρονικών μηνυμάτων που έλαβε από θορυβημένους αναγνώστες. Τον κατηγορούσαν πως στεκόταν εμπόδιο στο δρόμο προς την αθανασία. Όμως το άρθρο του Νιούλαντ Do you Want to Live Forever? (Θέλεις να ζήσεις για πάντα;) υπήρξε μέχρι σήμερα το πιο πολυδιαβασμένο στην ιστορία του συγκεκριμένου εντύπου και προκάλεσε τις περισσότερες αντιδράσεις αναγνωστών. Σε μια προσπάθεια να απαντήσει, ο Πόντιν ανακοίνωσε πως θα προσέφερε 10.000 δολάρια σε οποιονδήποτε γεροντολόγο κατάφερνε να παρουσιάσει κάποια θεωρία που θα απαξίωνε τις θεωρίες του Ντε Γκρέι. Μέχρι σήμερα, κανείς δεν έχει πάρει την αμοιβή. Μεταξύ των υποστηρικτών του, πιο ισχυρός είναι ο εκατομμυριούχος Πίτερ Τιλ, ένας από τους πρωτοπόρους επιχειρηματίες στον τομέα των συστημάτων πληρωμής λογαριασμών μέσω ίντερνετ, του γνωστού Pay-Pal.
Ο Τιλ προσέφερε τρία εκατομμύρια δολάρια στο SENS.
«Ενδιαφέρθηκε για το πρόγραμμα, ερωτεύτηκε την ιδέα και τελικά αποφάσισε να μας
δώσει μια ευκαιρία. Φυσικά δε γνωρίζει αν η προσέγγισή μου θα λειτουργήσει και
κανείς δεν του εγγυάται πως δε σπαταλά άσκοπα τα χρήματά του. Όμως θεωρεί πως
το ρίσκο αξίζει τον κόπο. Το 1 δις δολάρια που έχω ζητήσει θα διατεθούν στην
ανάπτυξη επτά ερευνητικών πεδίων, ενώ οι έρευνες για τη θεραπεία μέσω βλαστικών
κυττάρων ήδη χρηματοδοτούνται σε παγκόσμιο επίπεδο. Όμως για τους υπόλοιπους
έξι τομείς χρειάζονται περισσότερα χρήματα. Για να σχεδιαστεί ο προϋπολογισμός
ενός προγράμματος, υπολογίζουμε τις ώρες δουλειάς που απαιτεί κάθε τομέας, τις
οποίες πολλαπλασιάζουμε με το κόστος της αμοιβής των βιολόγων πλήρους
απασχόλησης. Επιπλέον, προσθέτουμε τα χρήματα που προορίζονται για τις
ερευνητικές ομάδες με τις οποίες συνεργαζόμαστε, καθώς και για τη συντήρηση των
γραφείων του SENS. Φιλοδοξούμε να αναπτύξουμε συνεργασίες και με πανεπιστήμια
και εργαστήρια που εδρεύουν σε διάφορες χώρες του κόσμου, όμως τα αποτελέσματα
των ερευνών πρέπει να αναλύονται και να μελετώνται από κάποιον κεντρικό φορέα.
Γι’ αυτό είναι απαραίτητη η λειτουργία του Ινστιτούτου SENS, που θα
φιλοξενείται σε ένα κτίριο γεμάτο μαθηματικούς και γραφεία». Εκτός από τον Τιλ,
τον Ντε Γκρέι υποστηρίζουν και κάποιοι επιστήμονες: «Οι περισσότεροι δεν είναι
γεροντολόγοι, γεγονός που δε με εκπλήσσει. Εκείνοι ασχολούνται με πεδία που
έχουν στόχο τη θεραπεία ασθενειών και όχι τον έλεγχο της γήρανσης. Ορισμένοι
υποστηρίζουν τις έρευνές μου, άλλοι διαφωνούν απόλυτα με τις ιδέες μου και,
επιπλέον, νιώθουν πως απειλούνται, επειδή οι θεωρίες μου θα μπορούσαν να
αλλάξουν τον τρόπο που δουλεύουν».
Αξίζει τόσα χρήματα;
Ο Ντε Γκρέι συνοψίζει το πρόβλημα της ελλιπούς χρηματοδότησης του προγράμματός του ως εξής: «Γενικά, πρόκειται για ένα συνδυασμό διαφόρων παραγόντων που συνδέονται με την πολιτική, την άγνοια και την οικονομία. Στα παραπάνω προσθέστε και το γεγονός πως οι σοβαροί γεροντολόγοι καλούνται διαρκώς να διαφοροποιηθούν από τη φρικτή βιομηχανία ενός ακήρυχτου πολέμου που έχει στόχο την αντιμετώπιση της γήρανσης. Κρέμες αντιρυτιδικές, άχρηστα φάρμακα και χάπια. Γι’ αυτό, όταν ακούμε πως κάποιος υποστηρίζει ότι έχουμε τη δυνατότητα να ζούμε χίλια χρόνια, η αυτόματη αντίδρασή μας είναι να τον αντιμετωπίσουμε με πολλή επιφύλαξη».
Ο Ντε Γκρέι συνοψίζει το πρόβλημα της ελλιπούς χρηματοδότησης του προγράμματός του ως εξής: «Γενικά, πρόκειται για ένα συνδυασμό διαφόρων παραγόντων που συνδέονται με την πολιτική, την άγνοια και την οικονομία. Στα παραπάνω προσθέστε και το γεγονός πως οι σοβαροί γεροντολόγοι καλούνται διαρκώς να διαφοροποιηθούν από τη φρικτή βιομηχανία ενός ακήρυχτου πολέμου που έχει στόχο την αντιμετώπιση της γήρανσης. Κρέμες αντιρυτιδικές, άχρηστα φάρμακα και χάπια. Γι’ αυτό, όταν ακούμε πως κάποιος υποστηρίζει ότι έχουμε τη δυνατότητα να ζούμε χίλια χρόνια, η αυτόματη αντίδρασή μας είναι να τον αντιμετωπίσουμε με πολλή επιφύλαξη».
Το ζήτημα εγείρει και ηθικούς προβληματισμούς: «Οι
δυνατότητες του ανθρώπου είναι τεράστιες. Καθώς τα χρόνια περνούν, παρά τη
φυσιολογική φθορά των οργάνων, το μυαλό πολύ συχνά παραμένει αλώβητο από τα
γηρατειά και σε προχωρημένη ηλικία μπορεί να δώσει θαυμαστά αποτελέσματα. Η
επιστήμη προχωρά. Τα γονίδια μάς ανοίγουν νέους ορίζοντες, και οι νέοι κλάδοι
που συνδυάζουν την παραδοσιακή φαρμακογενετική με τη φαρμακολογία της
βιοχημείας και άλλους τομείς δίνουν πολλές υποσχέσεις για την αντιμετώπιση των ασθενειών,
ωστόσο ενέχουν πολλούς περιορισμούς και βιοηθικούς προβληματισμούς», τονίζει η
πρόεδρος της ΕΓΓΕ, Μ. Βιολάκη-Παρασκευά. Παρ’ όλο που οι ιδέες και οι
προσεγγίσεις του Ντε Γκρέι μοιάζουν σωστές, δε γνωρίζουμε αν ο κόσμος θα τις
πάρει στα σοβαρά μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια, την πιο κρίσιμη στιγμή για να
δοθεί ώθηση στις ιδέες του ή να εγκαταλειφθεί πλήρως το όλο εγχείρημα. Αξίζει
πάντως να αναρωτηθούμε τι τίμημα είμαστε διατεθειμένοι να πληρώσουμε
προκειμένου να κατακτήσουμε την αιώνια νεότητα.
